Mario Benedetti - Tərcümə edən: Fərid Hüseyn

Mario Benedetti (1920-2019) Uruqvayın dünyada ən çox oxunan şairlərindəndir və ispandilli poeziyanın ən çox tərcümə olunan ədəbi imzalarındandır. Ümumiyyətlə, Uruqvayın dünyada ən çox oxunan üç şairi var: Con Karlos Onnetti, Eduardo Qaleano və Mario Benedetti.

O, 80-dən artıq kitab yazıb və qələmini ən müxtəlif janrlarda (hekayə, roman, dram, şeir, esse və s.) sınayıb. Əsərləri 30-a qədər ölkədə yayımlanıb. Səhnə əsərləri dünyaca məşhur rejissorlar tərəfindən səhnəyə qoyulub, şeirlərinə isə tanınmış bəstəkarlar mahnılar yazıblar. Şöhrətli şair bir müddət Montevideo Cümhuriyyət Universitetinin Latın Amerikası kafedrasının müdiri kimi çalışıb, 1968-dən Havanada Ədəbiyyat Araşdırmaları Mərkəzini qurub və 1971-ci ilə qədər ona rəhbərlik edib. Bir sıra universitetlərin fəxri doktoru adına layiq görülüb. Uruqvayın hərbi diktatura dövründə (1973-1985) o, ömrünü sürgünlərdə keçirib. Əvvəl Argentina, sonra Peru, Kuba sonra isə İspaniyada yaşayıb. 1983-cü ildə ölkəsində demokratiya bərqərar olandan sonra vətəninə qayıdıb. 2009-cu ildə vəfat edib.

Sirlərin içindən

boylanan adam

Heç olmadığı qədər çətin gəlir mənə,

bir-bir yada salmaq ağacları, pəncərələri,

gələcəyi və dərd-səri...

Kilsə zəngi görünmür,

heç səsi də eşidilmir,

amma əgər o, duyğularını

dilə gətirə bilsəydi,

melanxolik bir xəyala çevrilərdi əks-sədası.

Küncdəki beyin çatladan qoxu

aram-aram azalır,

heç kəs deyə bilməz

bu qarma-qarışıqlığın nə dəhşət olduğunu.

Artıq şəhid qanı sadəcə

son nəfəsin qisas ləkəsidir,

hər şey dumanda

necə də başqalaşır.

Bir anın içində acgözlər

özlərindən müştəbeh bədbəxtlərə çevrilir,

sadistlər qəzəbin başına dırmaşırlar,

xəbislər dayanırlar

yad cəsarətin göyərtəsində,

təvazökarlar isə gözə dəymirlər heç yerdə.

Amma mən yaxşı ki, bilirəm kim kimdir,

bu gözəgörünməz pərdənin arxasından.

Bilirəm uçurum haradadır,

Allah hardadır bilirəm,

bilirəm ölümün yerini,

bilirəm sən haradasan.

Duman, unudulmaq demək deyil,

sadəcə öz vaxtına saxlamaqdır hər şeyi.

İnanıram ki, bu cür dörd gözlə gözləmək

xəyallarımızın axırına çıxmaz.

İnanıram ki, bu duman

axıb-axıb ciyərlərimi bürüməz,

və sən, ey cavanca qız,

görünərsən dumanların içindən

xoşbəxt bir xəyal kimi

sonda bir müqəddəs simaya çevrilirsən.

Və mən bilirəm əvvəl-axır xilas olacaqsan

o lənətlənmiş, sərt havadan.

Onda - gözlərini gözlərinlə ovlayıb

səni təbrik edəndə,

"Xoş"gəldin" nəğməm

cingildəyəcək qulaqlarında.

Sənin üzün

Elə izdihamlı tənhalığım var ki,

xiffətlə elə ləbaləbdir ki,

elə doludur ki həsrətlə,

sənin üzünlə,

əvvəlki ayrılıqlarla,

"xoş gəldin" öpüşləriylə

dəyişiklərin ilk anlarıyla,

və uzaqlaşan qatarla.

Elə izdihamlı tənhalığım var ki,

bir əsgər alayı kimi düzə bilirəm

rənglərinə,

boylarına,

vədlərinə,

zamanlarına,

toxunuşlarına,

dadlarına görə.

Çox da özümü itirmədən

qucaq açıram yoxluğuna,

mənə hər yerdə yar olan üzünə.

Kölgələrlə doluyam -

gecələrlə və arzularla

gülüşlərlə və

lənətə çevrilmiş qarğışla.

Qonaqlarım cəm olurlar yenə,

toplaşırlar xəyallarım kimi,

yəni qərəzləriylə,

tikanlı sözləriylə.

Xilas olmaq üçün

qapının dalına dəstək qoyuram,

çünki baş-başa qalmaq istəyirəm

yaddaşımdakı üzünlə.

Amma artıq məni sevməyən

o aşiq gözlərinlə

üzün başqa səmtə baxır,

onu yeməyə ac hərif gəzən ərzaqlar kimi

daim axtarılırlar

və beləcə günəşimi söndürürlər.

Divarlar gedir,

gecələr qalır yerində,

həsrətlər köçür,

heç nə qalır əvəzində.

Budur, yaddaşımdakı üzün

gözlərini yumur

və dərin bir tənhalığa çevrilir.

Səmimiyyət

Birlikdə xəyala dalırıq,

birlikdə "ayılırıq" xəyaldan,

zaman ya sökülür, ya da hörülür

biz bu işləri görərkən.

Nə sənin, nə də mənim xəyalım

zamanın vecinədi.

Biz ya çox əhli-kefik,

ya da həddən artıq təmkinli.

Elə bilirik bu qağayı heç

qonmayacaq yerə,

inanırıq ki, əbədidir bu and,

bu döyüş meydanı ya bizimdir,

ya da heç kimin.

Birgə yaşayıb,

birgə məğlub oluruq,

amma bu bəla,

bu zarafat,

ancaq hansısa xırdalıq,

dəli rüzgar,

nəyinsə qalığı,

və cənnətin qapısının açılıb

o saat da bağlanmasıdı.

Bundan sonra heç-puç olmaz aramızdakı

səmimiyyətimiz,

ölüm belə onu öz

çarəsizliyində gizlətsə.

İstəyirəm ki, mənə

pünhan dərdini açasan,

mənsə sənə

hələ də inandığım şeylərdən danışım.

Tənhasan,

tənhayam,

amma tənhalıq

bəzən bir qığılcım ola bilir.

Səni sevirəm

Sənin əllərin sığalımdır mənim,

Sənin əllərin ürəyimdir, - döyünür.

Səni çox sevirəm, çünki əllərin

Daim ədalət naminə çalışır.

Səni çox sevirəm, çünki sən mənim,

Günah ortağımsan və hər şeyimsən.

Küçədə çiyin-çiyinə durmuşuq,

Və bilirik ki, iki nəfərdən çoxuq.

Gözlərin ancaq mənə aid sehirdi,

Nəfisli günlərdən hifz eləməkçün,

Səni sevirəm, çünki hər baxışın

Toxumudur xoşbəxt gələcəyin.

Sözlərin - onlar ikimizə aiddir,

Ağzın hər kəlmənin haqqını verir,

Səni sevirəm, çünki sənin ağzın

Üsyanı necə qışqıracağını yaxşı bilir.

Səni çox sevirəm, çünki sən mənim,

Günah ortağımsan və hər şeyimsən.

Küçədə çiyin-çiyinə durmuşuq,

Və bilirik ki, iki nəfərdən çoxuq.

Çünki sən o içi-çölü bir üzünlə,

Xülyalı, amma qərarlı yerişinlə

Dünya üçün göz yaşı tökməyinlə

Ayrıca bir xalqsan, - səni sevirəm.

Çünki "eşq" dediyin bir halə deyil,

Nə də adi bir əxlaqi məsələ,

Çünki biz səninlə həmişə birgəyik,

Və yaxşı bilirik ki, tənha deyilik.

Səni burda sevirəm - cənnətimdə,

Yəni mənim doğmaca vətənimdə.

İnsanlar xoşbəxt yaşar hər yerində

Min cür qadağalar qoysalar belə.

Səni çox sevirəm, çünki sən mənim,

Günah ortağımsan və hər şeyimsən.

Küçədə çiyin-çiyinə durmuşuq,

Və bilirik ki, iki nəfərdən çoxuq.

***

İlk insan - Adəm

Həvvadan və tənhalıqdan usanıb

gizlicə Allahı uyduranda

heç az-maz da olsa başa düşmürdü

yiyəsiz ürəyini

necə bir duman tunelində azdırıb.

Amma uydurduğu varlıq onu

dua etməyə,

qurban deməyə,

həzdən uzaq durmağa,

ya da həzləri iztirablarla əvəzləməyə

məcbur edəndə

Adəm Həvvanın israrlı təkidi ilə

əlüstü gözəgörünməzliyi yaratdı.