Ağrılar və sərçələr - Esse - Cahan SEYİDZADƏ

Cahan SEYİDZADƏ

Qaranquş yuvalarına baş çəkən

Sərçələri xatırlayıram tez-tez

Gedənlərin yuvası isinmir,

Gedənlərin yuvası bala çıxarmır,

Gedənlərin "yuva"sı boş qalır həmişə...

Gözlərimdə yaşıl bir vadi uzanır, Marqo. Yamyaşıl ağaclarla dolu, quşlar oxuyurlar, tən ortasından bir cığır uzanır. Xəfif yağış yağır. Həmin cığırda yorğun addımlarla bir qadın irəliləyir. Mənəm... Gedirəm, Marqo... Yanımda heç kim, əllərimdə heç nə yoxdur. Bu məktubu bitirəndən sonra həmişə etdiyim kimi vanna otağına keçərək qapını bağlayıb, suyu açacam. Sonra bütün varlığımla o qadının gedişinə ağlayacam. Və yaxşı ki, bunu bilən tək insan sən olacaqsan....

Əgər yazdıqlarıma bir məna verə bilməsən, bu barədə düşünmə, keç... Həyatımdakı bütün insanlar kimi sən də belə et...

***

Uşaq olanda anam mənə vəfasız sərçə haqqında şeir öyrətmişdi:

"O yedi, doydu qaçdı

Qondu yaşıl budağa

Çox çağırdım gəlmədi

Uçub getdi uzağa...".

O şeiri çox sevirdim, amma hər dəfə şeirin sonunda sərçə vəfasızlıq edərək bütün çağırışlara rəğmən uzaqlara uçub gedəndə pis olurdum. Lakin gələn dəfə yenə həvəslə dinləyirdim. Elə bilirdim ki, bu dəfə anam şeirin sonunu dəyişəcək, bu dəfə sərçə həmin balaca qızcığazla qalacaq. Amma hər dəfə, hər dəfə sərçə, eyni vəfasızlıqla ona yem verən, bəsləyən qızcığazı tərk edib uzaqlara gedirdi...

Bu, həyatın mənə öyrətmək istədiyi ilk dərs imiş, Marqo. Bilmirdim!

***

İnsan necə yanılırmış, Marqo?! Həyatda məğlub olmaqdan daha kədərli bir şey varsa, o da qalib gəlməkdir. Qaliblər... Onlar dünyanın ən kədərli insanlarıdır. Məsələn, mən. Mən bu gün sevgimə qalib gəldim... Hə, hə, Marqo...

Öldürdüm onu... Bu an çıxıb gəlsə belə, sakitcə durub baxaram, daha əvvəlki kimi qucaqlaya bilmərəm. Əllərim qalxmaz. Mən istəsəm də, hönkürtü ilə ağladığım gecələrdə göz yaşlarımı silməkdən yorulmayan, tökülən saçlarımı hava boşluqlarında dəfn eləyən əllərim qalxmaz onu qucaqlamağa. Mənim özümə sığışdırdığımı, əllərim özünə sığışdırmaz...

***

Ürəyimdə yazılmağı gözləyən o qədər ağrı var ki... Hər fürsətdə qaçıram onlardan. Melodik bir musiqi qoşuram, məsələn, bomboş otağın ortasında dəlilər kimi rəqs edirəm. Buludlara qaçıram, ulduzlara gülümsəyirəm, heç nə olmamış kimi aparıram özümü, "yaxşıyam"ların, "keçdi"lərin arxasında gizlənirəm. Sınıq ayaqla yeriməyə çalışan biri kimi, bilirəm ki, ətrafımdakılar axsadığımı, ağrıdığımı görürlər, duyurlar.

Həmin gün ağlayaraq "getdi, hər şey bitdi" deyəndə, kaş ki, doğrudan da bitəydi. Amma bitmir. Bəzən ağrılar da insanlara aşiq olur, Marqo, doğmalaşır, çıxıb getmək istəmir. Bu dünyada ağrılar belə kimə aşiq olacağını bilir, təsəvvür edirsən? Məsələn, sən ağrını başqalarından sarğı kimi istifadə etməklə sağaltmağa və bayağı əyləncələrlə ondan canını qurtarmağa çalışmırsansa, əksinə, tənha bir otağa çəkilib o ağrını sevirsənsə, qucaqlayırsansa, ağlayırsansa onunla birgə və ya bir şeir, bir mahnı, bir yazı həsr edirsənsə, məktublar yazırsansa, yəni onunla yaşayırsansa... Niyə də sənə aşiq olmasın?! Niyə də səninlə əbədi qalmaq istəməsin? Sən isə hamı kimi anidən soyumalı, özündən uzaqlaşdırmaq üçün inandırmalısan ki, daha onu sevmirsən. O ağrıyla yaşamağı başqa məşğuliyyətlərə dəyişməli, başqa qayğılarla gününü gün etməlisən. Məsələn, məişətvari ağrılarla... Beləcə, onu özündən küsdürməlisən. O isə bütün məktubları, mahnıları sənə verib əbədilik getməlidir. Vidalaşmadan... Sən isə bilməlisən daha ruhi olanla işin bitdi. Sən də dünyəvi aləmi seçdin. Sən də səni sevməyənin qisasını səni sevəndən aldın...

Lakin mən bir qadın tanıyıram Marqo, heç vaxt öz ağrılarına xəyanət etməyən bir qadın. Məndən olsa onu "ağrılar ensiklopediyası" adlandırardım. O yazırdı: "Şahi, sən həyatımdakı ən dəyərli varlıqsan. Səni, "birdən həyatımdan anidən yox olsan, nə edərəm" qorxusuyla sevirəm. Belə olsa mən boş bir quyuya çevrilərəm". Boş bir quyu ifadəsi o qədər ağırdır ki. Yəqin ki, insanların çoxu "boş quyu" ifadəsini anlasalar da, şəxsən belə bir mənzərə ilə qarşılaşmayıblar. Qurumuş quyuyla... Mən isə görmüşəm. Əvvəllər həyat mənbəyi olan, canlıları bəsləyən, özündə sonsuzluğu daşıyan bir nəsnə birdən boş bir çuxura, dərinliyə çevrilir. Və daha orada həyat mövcud ola bilməz. Əksinə, ora boylananlar bu boşluğa yıxılıb məhv ola bilərlər...

Bilirsən, Marqo, ağrıyıram, hər ağrıyanda yeni bir yazı doğulur. Bəslədiyim, böyütdüyüm ağrı bir yazıya çevrilir və uçur ovuclarımdan... İnsanların qəlblərinə qonur, sonra sevilir. Mənim gecələrcə ağladığım, dizlərimə döydüyüm, hönkürdüyüm ağrıya insanlar ən gözəl sözləriylə bəzək vurub bəyənirlər... Ağrını da bəyənmək olar? Susuram, susuram...

Bir dəfə parkda bərkdən qışqırıb dedim: "Tanrım, səni heç vaxt bağışlamayacam". Bu, ona qarşı ilk üsyanım idi. Kim bilir, nə çox incitmişəm onu, nə çox üzmüşəm. Amma Tanrı hər şeyi biləndirsə, demək ki, bunun da səbəbini bilirdi.

Bilirdi ki, mən də boş bir quyuya çevrilmək istəmirdim, Marqo...

Və deməli, məni bağışlayıb...

***

"Mu" Sakit okeanın sularına qərq olub məhv olmuş qitədir. Deyilənə görə, orada bir-birinin yarı olan bütün kişi və qadınlar bir-birlərinə bitişik olublar. Bir gün insanlar Tanrıya qarşı günah edirlər. Tanrı onları cəzalandıraraq bir-birindən ayırır, hər birini dünyanın müxtəlif yerlərinə atır. Qadınlara da uşaq dünyaya gətirmək cəzası verir. Ona görə də indi kimsə əsl yarını tapanda özünü tamamlanmış və həmin insana mənasını bilmədiyi doğmalıq hiss edir. Çünki həmin insan onun tarixən bitişik olduğu insandır. Bəs onda bizim ayrılığımız nəyin cəzası idi?

Bu dünyada hər ayrılıq bir günahın cəzasıdır, Marqo;

Və ya bu dünyada hər günahın cəzası ayrılıqdır, Marqo;

Bu dünyanın (!) cəzası ayrılıqdır, Marqo...

Hərdən ruhumla bədənimin ayrıldığını, kənardan bir-birlərini izlədiklərini düşünürəm... Ruhum vücuduma acıyan nəzərlə baxıb bir gün ondan əbədiyyən ayrılacağı üçün kədərlənir. Deyirlər, insan öldükdən sonra ruh bədəni tərk edir, lakin vücudun yanından ayrılmır, başının üstündə dayanıb, torpağa qoyulmasını gözləyir. İnsanın nəşi torpağa qoyulduqdan, daha geri qayıtmağa ümid yeri qalmaqdıqdan sonra ruh bədənin yanından ayrılaraq əbədiyyən səmalara uçur... Demək, bizi ümid etməyə məcbur edən də ruhumuzdur. Fikir vermisən heç, ruhsuz dediyimiz insanlar çox vaxt həyata ümidli olmurlar. Ümidli insanları da anlamırlar. Necə sədaqətli davranışdır. Biz isə bu qədər sədaqətli ruhumuza bəzən bütün həyatımız boyu heç dönüb baxmırıq. Onu kor, kar, lal edirik, dinləmirik, keçici və bayağı şeylərə görə yaşarkən öldürürük. Mən isə ruhumu o qədər sevirəm ki, Marqo... Elə bilirəm, öləndə ruhum əsla məni tərk edib getməyəcək. Məzarımın üstündə əbədiyən gözləyəcək, səmaya uçmayacaq, başqa bir vücudda olmağı, başqa bir formada yenidən dünyaya qayıtmağı istəməyəcək. Həmin sərçə kimi uçub getməyəcək. Axı mən ruhuma yem vermişəm, Marqo. O, sədaqətlidir. Əslində, sərçələr sədaqətli olurlar. Hətta soyuq qış günləri, şaxtalar belə onlara sadiq olmaqda mane ola bilmirlər. Bəs axı niyə, niyə o şeirdə belə yazılıb?

İstəyirsən deyim?

Sərçələr vəfasız olmurlar,

sərçələr qorxaq olurlar, Marqo...

Hətta onlara dən versən belə, sevsən belə

Ürəkləri daim şiddətlə çırpınır.

Sən onlara dən atanda hürküb uçurlar.

Mən ona dedim, Marqo,

"bu sevgi dəndir" dedim

"qorxma" dedim

Amma Marqo, o:

"O uçdu, uçdu, uçdu,

Qondu yaşıl budağa.