Kişi belə də ağlayarmış - Həmayil Əhmədqızı - hekayə

     Bir həftədən artıq idi komitənin illik hesabatına hazırlaşırdım. İşdən sonra hazırlanmış materialı evə gətirib gecəni səhərədək yatmayıb,     təkrar-təkrar  nəzərdən keçirdirdim. Yuxusuzluq səhhətimə öz təsirini  göstərmişdi. Yorğun, əzgin görünürdüm. Daxilimdə bir narahatlıq, həyəcan vardı. Tələsik yuyundum, bir fincan çay içib, evdən çıxdım. İş yerimə  çathaçatda birdən yadıma düşdü ki, hazırladığım  material yazı masamın üstündə qalıb. Tələsik geri qayıtdım. Pilləkənlarla qalxa-qalxa əlimi cibimə  salıb açarı çıxardım. Qapımı açmaq istəyəndə  birdən yadıma düşdü ki, saat doqquzun yarısında evin təmizliyi ilə məşğul olan qadın gəlməlidir. Saata baxdım. Doqquza on dəqiqə qalırdı. Deməli, qadın artıq evdədir. Evimizdə  tanımadığım, adını belə bilmədiyim  bir qadın vardı. Qadından başqa evdə kimsə yox idi. Uşaqlar dərsdə, Lalə isə işdə idi. Tərəddüd içində qapının arxasında dayanmışdım. Birdən xatırladım ki,  materialdakı  bəzi mübahisəli rəqəmləri təcili dəqiqləşdirməliyəm.  Özümü toplayıb qapının zəngini basdım. Cavab gəlmədi. İkinci dəfə zəngi çaldım.  Bir müddətdən sonra titrək, hürkək bir səs: - kimdir? – deyə, soruşdu. Bu səs sanki, qapının arxasından deyil,  lap uzaqlara gəlirdi. Səs varlığıma qəribə, xoş bir duyğu yaydı. Bu duyğu məni məndən alıb lap uzaqlara apardı. Qapının arxasından  ikinci  dəfə səs gəldi: kimdi? Bu dəfəki səsdə həm qorxu, həm də cəsarət vardı. Özümü itirdim. Kimliyimi belə unutdum. Güclə özümü toparlayıb:- mə...mə....nəm. Lalənin yoldaşı.  Yazı masamın üstündə qovluq var. Zəhmət olmasa, onu mənə gətirərdiz.  Bir dəqiqə keçməmiş  hiss etdim ki,  qadın qapının arxasındadır, nədənsə qapını açmağa cəsarət etmir. Nəhayət, xeyli tərəddüdən sonra  qapını açdı.  Bir əli rezin əlcəkli, o biri əli isə  qovluğa tutmuşdu. Başı aşağı qovluğu mənə uzatdı.  Birdən məndən asılı olmadan başımı qaldırıb istər-istəməz üzünə baxdım. Gözlərimə inanmadım. Özümü itirdim. O idi. Əlimi uzadıb qovluğu tutmaq iqtidarında deyildim. O yerə baxırdı, mən ona. Qovluq yerə düşdü. Üzümə baxmadan üzr istəyib tez qovluğu yerdən götürüb, ikinci dəfə mənə uzatdı. Ani olaraq başını qaldırıb üzümə baxdı. Baxışlarımız qarşılaşıb bir-birimizə kilitləndi. Heyrət dolu  baxışlarla bir-birimizə baxırdıq. Nə o dindirdi, nə mən.  Qəlbim yerindən oynayıb sinəmi didib parçalayırdı.  Dönə-dönə təkrar edirdi: - Odur! Odur!  Məgər  məni sinəndən qoparıb kimə verdiyini mən tanımıram?! Ağlim isə: Ola bilməz, ola bilməz, kiməsə oxşadırsan. 55-60 yaşında saçları ağappaq, üzü qırış-qırış, gözləri çuxura düşmüş yaşlı qadını sən kimə bənzədirsən?! Birdən iyirmi beş il əvvəl gördüyüm həya onun üzünü bürüdü. Üzünə xəfif qızartı yayıldı. Başını aşağı  salıb gözlərini yerə dikdi. O idi. Ancaq 25 il əvvəl, rəngbərəng gülləri səhərin  şehində yuyunan, günəşin al şəfəqində  qurunan Çəmənimdən  əsər əlamət  qalmamışdı. İndi Çəmənim solmuş, gülləri qupquru qurumuş, bomboz çöllüyə bənzəyirdi. O idi. Sarsıldım. Sanki varlığımı ilmə-ilmə  dartıb sökürdülər. Zaman, illər qəddarcasına gəncliyini, gözəlliyini əlindən alsa da,  həya örtüyünə  toxuna bilməmişdi. Üzünə baxa bilmirdim.  Qapının kənarındaca donub qalmışdım. Bayır qapısı ilə üzbəüz hamamın, tualetin qapısı açıq idi, qarşısında  müxtəlif təmizləyici  məhlullar vardı. O, qapının küncünə  sıxılmışdı. Məndən gizlənirdi. Niyə? Bilmirdim. Hiss edirdim ki, küncə sıxılıb, göz yaşlarının dəhməsini açıb sinəsində  düyün bağlamış  ağrısının-acısının üstünə axıdır.  Bu göz yaşları o ağrını-acını apara biləcəkmi?!  Qarışıq fikirlər burulğanına  düşmüşdüm. Hey çabalayırdım, ancaq bir yana çıxa bilmirdim. Niyə bu böyüklükdə şəhərdə başqa yerdə  yox məhz mənim evimdə qarşılaşmalıydıq?  Yoxsa tale əsl təsadüfün necə olduğunu mənə göstərmək üçünmü bizi qarşılaşdırdı. Onun qapının küncünə sıxılıb məndən gizlənməyinin səbəbi nə idi?!  Düşündükcə  səbəblər toplusu  varlığımı  alt-üst edirdi.  Baş götürüb qaçmaq istəyirdim. Hara? Bilmirdim. Özümü toparlayıb  qapını astaca çəkib örtdüm. O, qapının o üzündə, mən bu üzündə qaldım. O da tarımar olmuşdu, mən də. Yerimdən tərpənə bilmirdim. Taleyimizin oynadığı bu acımasız oyunda onun nə idi günahı?! Mənim nə?!  Ağlım başımda deyildi.  Özümü idarə edə  bilmirdim.  Birdən türklərin tez-tez işlətdiyi bir ifadə yadıma düşdü. “Allahım, sən aklımdan müqayet ol” Türklər ağıl insanı  yer üzünün  əşrəfi etdiyi üçün canlarını var-dövlətlərini, sərvətlərini  deyil, ağıllarını Allaha tapşırır. Mən də əl açıb Allahımdan ağlımı qoruması üçün yalvardım. Pilləkanlar sürünə-sürünə enməyə başladım. Onu tarımar vəziyyətdə qoyub getməyimə ürəyim əsla razı olmurdu. Ağlım isə məni sürükləyib burdan  uzaqlaşdırmaq  istəyirdi. Hara aprırdı bilmirəm. Çətinliklə də olsa həyətə endim. Maşının qapısını açıb, sükanın arxasına keçdim.  Mühərriki  işə saldım.  Nəzərlərim yola dikilmişdi. Hara gedəcəkdim?  Məndən asılı olmadan  maşın sürətlə yerindən  tərpəndi. Nə qədər yol qət etdiyimi bilmirəm. Şəhərdən tamamilə uzaqlaşdım. Tozlu-torpaqlı yolla Xəzərin sahili boyu hərəkət edərək, kiçik təpəli sərt qayalıqlı yerə gəldim. Bura necə gəldiyimi  özümdə başa düşə bilmədim. Bura 25 il öncə gəldiyim  həmin yer idi. Heç nə dəyişməmişdi. Qayalıq həmin qayalıq, kiçik təpə, kol-kos  həminki idi. Bircə dəyişən Xəzər idi. Bu günədək heç zaman Xəzərlə ülfətim  mehri-məhəbbətim  olmamışdı.  Mənbəyini, dağların sinəsində  qaynayan bulaqları,  balası kimi sinəsinə  sıxan axışı zümzüməli  bir musiqi bəstəsinə  bənzəyən dərələr də  bir-birinə qovuşub yeni bir melodiya yaradan dağ çaylarını  sevirəm.  Bu gün Xəzər sanki onun haqqındakı düşüncələrimi  başımdan silmək, məndə mehri-məhəbbət yaratmaq istəyirdi. Xəzər sakit idi. Günəş səhər şəfəqləri ilə üz-gözünü al-əlvan rəngə boyamışdı. Par-par parıldayırdı. Tərtəmiz, gömgöy suyu insanları qoynuna çağırırdı, təmizləmək üçün, saflaşmaq üçün. Bu gün Xəzər bütün  gözəlliyini  nümayiş  etdirərək məni utandırmaq istəyirdi. Ara-bir mənim halıma acıyırmış kimi pıçıltı  ilə: - “Səni dinləməyə hazıram”. Həqiqətən, Xəzər bu gözəlliyi ilə, bu könül oxşayan mənzərəsi ilə məni utandırdı. Utana-utana üzümü Xəzərə tutdum.

Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun axırıncı kursunda oxuyurdum. Sentyabr ayı idi.  Kitabxanadan  lazımı  kitabları alıb, dərsə gecikməmək üçün sürətlə instituta gəldim, pilləkənlərı tələsik qalxmağa başladım.  Birdən elə bil kimsə  qoltuğumdan kitabaları  dartıb yerə səpələdi. Hirsli-hirsli sağa-sola baxdım. Kitabları kimin dağıtdığını bilmək istəyirdim. Dərsə gecikirdim. Dəhlizdə bir nəfər də  tələbə qalmamışdı. Bütün tələbələr auditoriyalara  doluşmuşdu. Birinci saat Gülməmməd müəllimin  dərsi idi. Gülməmməd müəllim  dərsə gecikənlərə qarşı olduqca ciddi idi.  Səbəbindən asılı olmayaraq gecikən tələbəni heç cür bağışlamırdı. Gecikənləri özünə qarşı hörmətsizlik kimi qəbul edirdi. Tərəddüd içərisindəykən birdən qarşımda bir qız əllərində  tutduğu kitabları mənə uzatdı. Bağışlayın, dərsə tələsirdim. Çantamın qulpu sizin kitablara ilişib dağıldı.  Mən çaşqın-çaşqın əlimi kitablara uzadıb:- siz məni  bağışlayın  zəhmət çəkib kitabları  yerdən yığdığınız üçün. Başını qaldırmadan “axı bu mənim günahım idi”. Bir anlıq gözlərini qaldırıb üzümə baxdı.  Baxışlarımız qarşılaşdı. Bu baxışlardan sanki bir qığılcım qopub, üzünü  nurlandırdı. Yanaqlarına xəfif qızartı yayıldı. Dili dolaşa-dolaşa sağ ol deyib, pilləkənin sağından sola dönüb, uzaqlaşdı. Çaşqın-çaşqın arxasınca baxa-baxa qalmışdım.  O getdi, sanki  ruhumu da varlığımdan  söküb, özüylə apardı. Mən məndə deyildim. Nə dərsə gecikdiyimi düşünürdüm nə Gülməmməd  müəllimi. Bu günə qədər bir qızla nə özəl  baxışlarım, nə də özəl  söhbətim olub. Bütün  varlığımla  kitablara bağlanmışdım.  Dərsdən sonra  yüngülvari nahar edib, M.F.Axundov adına kitabxanaya gedər, axşam kitabxananı tərk edən axırıncı oxucu mən olardım.  Heç zaman  yorğunluq  hiss etməzdim. Əksinə özümdə  rahatlıq, yüngüllük, mənəvi güc hiss edərdim. Məndə dərslərimə,  elmə güclü bir bağlılıq vardı. Düşünürdüm ki,  bu bağı heç bir qüvvə qopara bilməz. Görünür, bu bağı qopara biləcək  qüvvə var imiş. Hələlik bu gücün, bu qüvvənin nə olduğunu bilmirdim. Mən oxuduğum illərdə universitetin  binası da, fakültələri də iki hissəyə bölünmüşdü.  Universitetə  qəbul olunsam da artıq 2 ildir təhsilimi Xalq Təsərrüfatı İnstitutunda davam etdirirdim. Həyətdən pilləkənlərlə  qalxdıqda  sağ tərəf  instituta, sol tərəf  universitetə  aid idi. Pilləkənlərın başında üzüm sola nə qədər  dayanmışdım bilmirəm. Zəngin səsi məni sağa dönməyə məcbur etdi. Birinci dərs qurtarmışdı. Dəhliz tələbələrlə dolu idi.  Səs-küy aləmi götürmüşdü. Auditoriyaya keçib yerimdə əyləşdim. Uşaqlar nəsə soruşurdular, nəsə deyirdilər. Səsi eşidirdim, ancaq deyiləni soruşulanları anlaya bilmirdim. Sakitcə gülümsəyib  üzlərinə  baxırdım.  Yəqin dərsə niyə gecikdiyimi soruşurlar. Cavab verəcək halda deyildim. Hər yerdə onu görürdüm. Qarşımda, sağımda solumda. Birdən nəzərlərim qarşımdakı kitablara yönəldi. Onları özümə tərəf çəkib, sığalladım. Niyə?! Cavabını özüm bilirdim. Açıq-aydın hiss edirdim ki, ağlımı itirirəm. Ağlım başımda deyil, özümü idarə edə bilmirəm. Səbəbsiz yerə oturub-qalxır, auditoriyada var-gəl edirdim. Birdən  uşaq vaxtı  nənəmin dedikləri yadıma düşdü. Ağılsız hərəkət  edənlərə deyərdi:

  • Fikir verməyin ağlını itirib. Maraqla soruşardım: Nənə, ağlımı necə itirib, axı ağıl başın içində  deyil?! O necə düşüb itə bilər?
  • İtirib də, itirib. Görmürsən  ağlı başında olan  belə sarsaq  hərəkət edər?! Belə hərəkəti ağlını itirənlər edər.
  • Nənə bəs ağlını tapmasa onda nə olacaq?
  • Nə olacaq dəli olub dərələrə düşəcək.

Bu xatırlamadan sonra yadıma yazıq Məcnun düşdü. İtirdiyi ağlını  nə qədər axtardısa,  tapa bilmədi. El içində xar oldu.  Dəli olub nənəmin dediyi kimi  dərələrə yox, səhralara düşdü. Bu xatırlamalar varlığımda bir qorxu yaratdı. Özümü toparlamağa çalışdım.  Ancaq bacara bilmirdim. Topladıqca içimdə  yaranan  güclü bir hiss varlığımı  tarmar edirdi.  Məndə yaranan bu nə hal idi, dərk edə bilmirdim. Bu hal məndə həm xoş, həm də qorxu hissi yaratmışdı.

Dərsdən çıxıb kirayə qaldığım evə gəldim. Paltarlı yatağa uzandım, əllərimi başımın altına çarpazlayıb, gözlərim tavana zilləmiş halda  nə qədər qalmışam bilmirəm. Səhər açılmaq bilmirdi. Otaqda vargəl etməkdən  yorulmuşdum. Yaxşı ki, Elxan evdə yox idi. Məni bu  halda görsəydi, nə deyərdi. Evdən çıxmaq üçün hazır vəziyyətdə idim. Yuyunub paltarımı dəyişmişdim. Ancaq səhər açılmırdı ki, açılmırdı. Öz özümü inandırmağa çalışırdım ki,  saat düz işləmir, vaxtla ayaqlaşa bilmir. Geri qalır. Bəs səhər niyə açılmır?  Səhər yəqin yer üzünə  löbər salan gecəni yerindən  tərpədə bilmir. Onun  haqqına girdiyini başa sala  bilmir. Deməli, gecə ilə gündüzün mübarizəsi belə başlayırmış. Pəncərədən bayıra boylandım. Bayır elə qaranlıq idi ki, həyətdəki ağacları belə seçmək  olmurdu. Dilxor oldum. Gecə sanki mənə inad zülmətə dönmüşdü. Hazırda məndən  soruşsaydılar yeganə bir arzunu söylə. Düşünmədən deyərdim:- bir anda səhərin açılmasını istərdim.

Birdən yadıma kənd düşdü.  Kəndin gecə saatı xoruzlar idi.  Xoruzun  birinci banı  saat 4-ü göstərirdi. Bu birinci ban ilə sanki  gecəyə çəkilməsi üçün  xəbərdarlıq edilirdi. Gecənin bu xəbərdarlığa  əhəmiyyət vermədiyini görən xoruzlar bir müddət keçdikdən sonra baş-başa verib, səsi oldu-olmadı hamısı banlayardı.  Bir hay-həşir  qoparardılar,  gecənin canına vəlvələ salardılar. Gecə bu hay-həşirdən qorxub-qaçardı.  Kaş kənddəki  xoruzlardan  ikisi burada olaydı. Səhər çoxdan  açılardı.  Öz-özümə güldüm.  Nə yaxşı bu xoruz  əhvəlatı yadıma düşdü.  Gərginliyim  azaldı, özümdə bir yüngüllük hiss etdim. Artıq qaranlıq  ətəyini yavaş yavaş şəhərin üzərindən  yığırdı. Dan yeri sökülür, səhər işıq selinə bürünürdü. Şəhər səhərin şirin  yuxusundan hələ tam oyanmamışdı. Evdən çıxdım.  Dərsin başlanmasına  təxminən  iki saat  vaxt var idi.  İnstituta piyada  getməyi qərara aldım.  Məsafə uzaq olsa da,  məmnun idim,  çünki bu müddət ərzində düşüncələrimlə,  duyğularımla  baş-başa qalacağdım.  Yol boyu nə söylədən nə dindirən olacaqdı. İçimdə xoş hisslər vardı,  sanki yerimirdim, uçurdum. Başımı  qaldırıb özümü institutun  qarşısında gördüm. Dərsin başlanmasına hələ vaxt vardı.  Səkinin kənarındakı ağacın arxasına keçib,  instituta gələn  dörd yolu nəzarətim altında saxlayırdım. Tələbələr axın-axın instituta gəlirdi.  Ancaq onu görə bilmədim.  Axın yavaş-yavaş kəsildi.  O, gəlmədi.  Birdən mənə elə gəldi ki, o, bir mələk idi, gəldi, ruhumu  bədənimdən söküb apardı. Səhəri gün eyni saatda  həmən ağacın arxasına keçib, yenə də onu  gözləməyə  başladım. Birdən uzaqlarda tələbələr arasında ağ paltarlı bir qız gördüm. Ürəyim şiddətlə döyünməyə başladı.  Gələn o idi. Ağacın arxasından çıxıb tindən dönüb tələbələrə qarışdım.  Addımlarımı yavaş-yavaş atırdım.  Elə bu andan arxadan bir qız:- Çəmən, Çəmən deyə səsləndi.  O ayaq saxladı. Qız ona yaxınlaşıb: Ay qız dünən dərsə niyə gəlməmişdin? Narahat oldum. Telefonumuz da  işləmirdi. Səndən xəbər tuta bilmədim. 

Bilirsən, Reyhan,  dünən birdən-birə  halım pisləşdi.  Hərarətim 39 dərəcəyə qalxdı, ürək bulanması, baş gicəllənməsi hamısı bir-birinə qarışmışdı. Ayaq üstə güclə dayanırdım.  Elə bu  gün də  halım yaxşı deyil, sənə görə  gəlmişəm.  O, bu sözləri  deyib, çantasını açdı, bir kitab çıxarıb rəfiqəsinə uzatdı. Nəzərlərim kitabın üzərindəki  iri  hərflərlə yazılmış  “şifahi xalq ədəbiyyatı” sözlərinə sataşdı. Deməli, filologiya  fakultəsində  oxuyur.  Bu gün mənim üçün uğurlu  oldu.  Həm adını, həm də  hansı fakültədə  oxuduğunu öyrəndim. Ürəyimdə  tez-tez adını  təkrar edirdim: - Çəmən, Çəmən. Gözlərim qarşısında yamyaşıl çəmənlik  canlanırdı. Səhərin şehi  ilə yuyunmuş, sinəsi rəngbərəng güllərlə bəzənmiş  yaşıl çəmənlik. Bir anlıq  dönüb üzünə baxdım. Sanki adının ona yaraşıb-yaraşmadığını  bilmək istəyirdim. Təsadüfən baxışlarımız  qarşılaşdı.  Üzü solğun idi. Özümü toparlayıb salam verdim.  Salamımı aldı.  Tez gözlərini məndən yayındırdı. Elə bil dünyanı mənə bağışladılar.  Yerə-göyə sığımırdım.  Günlər beləcə bir-birini  əvəz edirdi. Mən də hər gün “təsadüfən”  tindən çıxıb, onunla rastlaşır, salamlaşır. Artıq salamımı  gülümsəyərək  alardı...  Bu gülümsəmədə  qəribə bir məna  hiss edirdim.  O an yanaqlarına  xəfif qızartı yayılardı. Nəyinsə  aşkarlanacağından  ehtiyyat edərək  gözlərini, üzünü məndən gizləməyə çalışardı.  Artıq cəsarətimi  toplayıb bir neçə  sual verirdim.  Necəsən? Dərslərin çətin deyil ki,  bu semestr neçə imtahanın  var? Cavabları bir sözlə  ifadə edərdi: - Yaxşı, xeyir, üç cavablar qısa və konkret  olsa da,  məmnun idim.  Çünki bu cavablar başqasına deyil, mənə ünvanlanmışdı.  O günlər, o anlar  dünyanın ən  xoşbəxti mən idi.  Mənə verdiyi  cavabları  gündə min dəfə  xəyalımda canlandırırdım.

Dərslərimə yaxşı  hazırlaşa bilmirdim. Öz-özümə  söz verirdim, ancaq söz verdiyim yerdəcə qalırdı. Qış sessiyası başlamışdı. İmtahanlarda verdiyim cavablardan  nə müəllimlərim, nə də özüm  razı deyildim.  Müəllimlər qiymət kitabçamı  vərəqləyərək, başlarını  bulayıb: -dörd  il əlaçı  təqaüdü almısan, elmi şura sənin haqqında  yüksək fikirdədir.  Birdən-birə  sənə nə oldu?  Mənə nə oldu? Bu sualın cavabını  mən özüm də  bilmirəm. Müəllimlər qiymətimi aşağı salmadılar,  mənə beşləri yazanda  xəcalətimdən  başımı  qaldırıb, müəllimlərimin üzünə  baxa bilmirdim. Çünki bu beşlər mənim biliyimin qiyməti deyildi. Özümə dönə-dönə söz verdim. Yay sessiyasına ciddi çalışacam!  Qış tətilindən sonra dərslərimizin ilk günü idi. Artıq cəsarətlə tində durub, Çəməni  gözləyirdim.  Birdən: Salam Aydın, İnstitutda səni axtarırlar.

  • Xəbərin var?
  • Xeyir.
  • Tez ol, gedək, mənə elə gəlir ki, nə isə xeyirli bir  işdi.  Elə bil başıma  qaynar su tökdülər. Çəmənin gəlməsiə 5-10 dəqiqə vaxt qalmışdı.
  • Nailə xanım dekanlıqda  katibə işləyirdi.  Mənim tərəddüd etdiyimi  görüb, təəccüblə üzümə baxdı. Sanki baxışları ilə bunu söyləyirdi:-  başqası sənin yerində  olsa uça-uçca gedər, sən  niyə donub qalmısan başa düşə bilmirəm. Nailə xanımın əlindən  qurtara bilmədim. İstəməsəmdə onunla  birlikdə  üçüncü mərtəbəyə  qalxdıq.  Dekanın otağının  qapısı açıq  idi. O, hələ  gəlməmişdi. Dəhlizdə  var-gəl etməyə başladım. Bu dəqiqə məni Çəməni qarşılamaqdan  başqa heç nə maraqlandırmırdı. Vurnuxa-vurnuxa  qalmışdım. Hiss edirdim ki,  Nailə xanım  mənim hərəkətlərimi  müşahidə edir.  Üzümə mənalı-mənalı baxıb:
  • Yaxşı, get, görünür, tində çox vacib görüşün var.  Ancaq unutma bu gün mütləq  dekanın qəbulunda ol!
  • Yaxşı- deyib 3-cü mərtəbənin 3-4 pilləkənlə  birdən atlana-atlana  enərək həyətə  düşdüm.  Uzaqdan həyətdəki  dəmir barmaqlı  qapının  o biri üzündə  Çəməni gördüm. Kimisə gözləyirdi.  Qəlbimə qəribə hisslər doldu. Şübhə, qısqanclıq bir-birinə qarışdı. Tələsik  ona yaxınlaşdım.  Üzü yola tərəfə idi: salam! Diksindi. Özünü itirdi.  Ancaq üzünə  xoş bir ifadənin yayıldığını  gördüm. Tez özünü  ələ alıb,
  • Reyhanı gözləyirəm, ondan nigaranam.  Görəsən niyə gəlmədi?
  • Çoxdan gözləyirsən?
  • On dəqiqə olar?

Reyhanla bir dəqiqə  əvvəl pilləkəndə  rastlaşmışdım.  Çəmənin dayandığı  dəmir  barmaqlı  qapı ilə pilləkanın arası yarım dəqiqəlik  məsafə idi.  Bir anda içimdən  qısqanclıq, şübhə yox oldu.  Özümdə bir əminlik yarandı. Məni gözləyirmiş. Həmişə onu tində qarşılayırdım.  O, gəlməyincə  dərsə getməzdim.  Uzaqdan  məni görüncə  gülümsəyirdi.  Qoşa addımlarla  institutun  həyətinə daxil  olardıq.  Əlli  addımlıq  məsafəni  çalışırdım mümkün olduğu qədər kiçik  addımlarla  qət edək, birlikdə  olduğumuz vaxtı,  zamanı bir qədər də uzadaq. Deyiləsi nə qədər sözlərim, arzularım, xəyallarım vardı, ancaq heç birini  deyə bilmirdim.  Ürəyimdə qalaq-qalaq  yığılıb qalmışdı. Qorxurdum ki, bir-birimizə olan bu saf, təmiz  münasibətimiz  ehtiyyatsız bir sözdən, bir kəlmədən məhv olub sınar. Çəmənin  hərəkətlərində,  davranışlarında,  hətta geyim-keçimində  bir ölçü-biçi,  bir çərçivə  vardı. Nə özü bu çərçivəni  keçərdi, nə də  başqalarını bu çərçivəni keçməsinə  imkan verməzdi. Bu çərçivənin arxasında  daha nələr olduğunu  bilmək istərkən  məni get-gedə  daha çox özünə  bağlayırdı.

Bu gün  özümü “qalib” tərəf kimi  hiss edirdim.  Cəsarətlənmişdim.  Deyəsən, çərçivə bir balaca  çatlamışdı. Çəmən tora düşmüş  balıq kimi  çırpınırdı.  Üzünü, gözlərini  məndən gizlədirdi.  Sanki üzünün  ifadəsi, gözləri onun “cinayətinin”  üstünü açacağından  ehtiyyat edirdi.  Gah yerə baxırdı, gah da tez-tez sağa-sola  dönürdü. Hiss edirdim ki,  çalışır baxışlarımız  qarşılaşmasın. Birdən baxışlarımız anidən qarşılaşdı. Heyrətləndim.  Üzündə həya, utancaqlıq onu necə də gözəlləşdirmişdi, sanki çəhrəyai güllər açılmışdı.  Tez beynimdən  ildırım  sürəti ilə  bir fikir keçdi. Kim  istəyir  qoy desin:  “gözəllik ondur, doqquzu dondur”. Mən isə deyərdim: - “gözəllik ondur, doqquzu həyadır”.

Mən saata baxıb, sağa-sola  döndüm:- təsadüfə bax, Elxan da gəlməyib mən də onu gözləyirəm. Nigaran qalmışam. Görəsən niyə gəlməyib? Elxanla iki dəqiqə əvvəl  dəhlizdə görüşmüşdük. Deməli, Elxanı Çəmən də görmüşdü. İkimizin də yalanı bir-birimizə məlum idi.  Mən yalanımdan  məmnun,  Çəmən isə  narahat idi.  Bilmirəm yalan  danışdığı  üçün, yoxsa hislərimin çərçivədən sızdığı  üçün? Saatına baxıb:- Dərsə  gecikirəm, deyəsən, Reyhan gələsi olmadı. Deyəsən, Elxan da gələsi olmadı.  Dərsə gecikməyək. Qoşa addımlarla İnstitutun  həyətinə daxil olub, pilləkənlərı qalxmağa  başladıq. Axırıncı pilləkana  ayaq qoyanda birdən mənə bir cəsarət gəldi.:- Narahat olma,  nə çox  Allahın  möcüzəsi  birdə gedib görərik ki, Reyhanla Elxan auditoriyada  oturub bizi  gözləyir. Hiss etdim ki,  mənim bu eyhamımı  başa düşdü. Al yanaqları daha da qızardı.  Günahkar uşaqlar kimi başını aşağı saldı.  Onun bu halı mənə  o qədər  xoş idi ki, özümü  saxlaya  bilməyib güldüm. Birdən  başımı  kəskin hərəkətlə  qaldırıb, üzümə  baxdı.  Özü dillənməsə də  baxışları ürəyindəkiləri dilə gətirdi:- niyə gülürsən? Elə bilirsən sənin “cinayətini” bilmədim? Hər ikimiz eyni “cinayəti” işləmişik.  Mən də eyni baxışlarla  onunla razılaşdım. İkimiz də gülümsər baxışlarla bir-birimizdən ayrıldıq. Mən sağa döndüm, o isə sola. Bu gün sevincim aşıb-daşırdı, içimə sığmırdı. Bunu ətrafımdakılar da hiss edirdi. İndi hünər istər müəllimin dediklərini, kitabda yazılanları beyninə yerləşdirəsən. Açıq-aydın etiraf edirəm ki, o hünər məndə yox idi.  Taleyimdən çox razı idim.  Qayğısız, xoş  günlərim  bir-birini  beləcə əvəz edirdi.

Martın yeddisi idi. Şəhər qaynayırdı. Gül, hədiyyə mağazaları adamlarla dolu idi. Hədiyyə alanların  üzündə  təbəssüm hiss olunurdu. Görünür, aldıqları hədiyyələrdən  məmnun idilər.  Kənarda dayanıb hədiyyə alanları seyr edirdim. Birdən içimdən bir səs: - Nə durub  seyr edirsən? Bir hədiyyə də sən al! İçimdən gələn səslə razılaşdım. Nə alacağım hədiyyəni  düşünərək, özümü ətir mağazasının  qarşısında gördüm.  Elə sıxlıq idi ki,  satıcıya  yaxınlaşıb, söz demək belə mümkün deyildi.  Birdən vitrində  “Krasnaya Moskva” sözləri yazılmış  qırmızı qutulu  ətir diqqətimi  cəlb etdi.  Diqqətim  ətir şüşəsində  idi.  Qorxurdum ki,  birdən kimsə  alar. Nəhayət, bir müddətdən sonra  sıxlıq bir qədər  seyrəldi. Mən 12 rubl  verib qutunu aldım.  Sevinirdim,  aldığım hədiyyədən  məmnun idim. Birdən içimdə  bir narahatçılıq  yarandı.  Çəmənin  hədiyyəni  götürəcəyindən  əmin deyildim. Üç gün hədiyyəni özümlə aparıb- gətirdim. Ancaq  cəsarət edib verə bilmirdim.  Düşünürdüm ki, birdən  götürməz, pərt olaram. Özü-özümə təskinlik verirdim.  Onsuz da bu hədiyyə onun  üçündür.  Bu gün olmasa da, gec-tez ona verəcəm. Bu ona aldığım ilk hədiyyə idi.  Mənim üçün çox dəyərli, əziz idi. Hədiyyəni özümdə  saxlayıb həyəcanla  nə vaxt verəcəyim  günü gözləyirdim.

Yay imtahanları  başlamışdı.  Çəmən Universitetin  I kursunu, mən isə İnstitutu bitirdim.  Bu gün Çəmənin  axırıncı imtahanı idi. Bu günü səbirsizliklə gözləyirdim hədiyyəsini vermək üçün, arzularımı ürəyimdə yığılıb, qalaq bağlamış sözlərimi demək üçün. Universitetlə İnstitut arasında fırlanırdım. İmtahan təzə başlamışdı. Birdən imtahan otağının qapısı açıldı. Çəmən əlində qiymət kitabçası  otaqdan çıxdı. Təəccüb qaldım, axı,  Çəmənin  sırası  on beşinci idi. Niyə imtahanı  birinci verdi. Reyhan tez Çəmənin əlindən  qiymət kitabçasını  alıb, sürətlə vərəqləməyə  başladı və ucadan: -Əhsən, bu semestr  də əlaçı oldun. Təbriklər, təbriklər-deyib onu qucaqladı. Çəmən  yoldaşları ilə sağollaşıb tələsik addımlarla pilləkənlərı düşəndə mən arxadan:

  • Salam, o  ayaq saxlayıb, salamımı aldı.
  • Salam.
  • Çəmən, sənə çoxdan demək istədiyim  sozüm var.  O, çox narahat, həyəcanlı idi. Tez-tez həyətə tərəf boylanırdı:-  Aydın, məni gözləyirlər. Təşviş içində idi. Məndən tez aralanmaq istəyirdi.  Onun bu halı məni  həyəcanlandırdı.  Nə deyəcəyimi, nə edəcəyimi  bilmirdim.  Günlərcə bu  günün xəyalı  ilə yaşayırdım.  Ona deyəcəyim  sözləri dönə-dönə  ölçüb biçirdim. Çəmən tələsik  məndən aralanmaq  istəyirdi. Birdən yalvarırammış kimi:
  • Çəmən, xahiş edirəm  heç olmasa  hədiyyəni götür.
  • Yox, yox, Aydın, qoy səndə qalsın, sonra verərsən deyib  uzaqlaşdı. Ona deyiləsi sözlərim  ürəyimdə,  hədiyyəsi isə əlimdə qaldı.  Arxasınca baxa-baxa  qalmışam.

Həyətdə bir kişi ilə  qadın dayanmışdı. Onu gözləyirdilər. Onlar Çəmənlə qucaqlaşıb görüşdükdən  sonra həyətdən  çıxdılar. Beynimdəki  dolaşıq, cavabsız suallar mənə dinclik  vermirdi. Bu kişi kimdi? Çəmənin atasının  rəhmətə getdiyini bilirdim.  Bəs qadın? Bəlkə anasıdır. Özümdən asılı olmayaraq onları təqib etməyə başladım. İnstitutun  tinində Qaz  24 markalı qara  volqa dayanmışdı.  Onları  görən kimi, maşının  qapısı açıldı,  içərisindən bir oğlan  çıxıb Çəmənlə  görüşdü. Kişi ilə qadın tez arxa qapını açıb oturdular. Mən onlardan beş-altı addım  aralıda  dayanmışdım, guya  kimisə  gözləyirdim.  Hiss edirdim, Çəmən oturmaq istəmir. Mənə baxdı. Bu baxışlar sanki dil açıb yalvarırdı. Bunların əlindən məni qurtar.  Bu dilsiz baxışlar içimdə qəribə  hisslər qarışığı  yaratdı, şübhə, qısqanclıq, narahatlıq. Özümü dərk edə bilmirdim. Sanki bir burulğana düşmüşdüm. Çəmən niyə imtahanı birinci verdi?  Oğlan kim idi? Adətən masasında kişilər qabaqda  qadınlar arxada  oturarlar, onlar  niyə Çəməni qabaqda  oturmağa  məcbur  etdi.  Cavabsız suallarımla,  şübhə  və  narahatçılıqla  bu iki ayı necə keçirəcəyimi bilmirdim. Elmi şuranın  qərarı ilə  məni  institutda  saxlamışdılar. Sevinirdim  isntitutda  saxlandığıma görə yox,  hər gün  Çəməni  görəcəyimə görə.

Yay tətili  başa çatırdı. Bu iki ayı necə  keçirdiyimi bir Allah bilirdi, bir də mən. Sabah sentyabrın 1- i idi. Şəhərdə başqa bir canlanma var idi.  Sabah yeni dərs  ilinin başlanğıcı idi.  Hamı hazırlaşırdı. Tələbələr, şagirdlər,  valideynlər də. Sabahı hamı həsrətlə gözləyirdi. Mənə elə gəlirdi ki,  mənim həsrətim bütün həsrət  çəkənlərin  toplusundan çox idi.

Anamın güclə  cibimə qoyduğu  pulla özümə  əməlli  başlı geyim  almışdım. Anam mənə  dönə-dönə  tapşırırdı:- Oğlum,  artıq tələbə  deyilsən. Əyin-başına fikir ver!

Səhər tezdən yerimdən durub  yuyundum, təzə aldığım  köynəyimi, şalvarımı geyindim. Güzgünün qarşısına keçdim. Özümə baxıb razı halda gülümsündüm. Evdən çıxdım. Sevincimdən yerimirdim, uçurdum. İnstituta çatıb, tində dayandım.  Bura mənə o qədər  əzizdiki, məndən soruşsaydılar Bakının ən gözəl guşəsi haradır? Düşünmədən deyərdim: -Elə dayandığım bu tin. Tələbələr deyə-gülə  dəstə-dəstə  instituta  tərəf axışırdı. Gözlərim yola dikilib, gözləyə-gözləyə qalmışdım. Artıq instituta tərəf dönən yox idi. İnstituta gəldim. Pilləkənlərlə qalxıb sola döndüm. Çəmənin  dərs keçdiyi  auditoriyanın qarşısında  dayandım. Qapı aralı  idi. Reyhan tək oturmuşdu. Çəmənin yeri boş idi.  Boş yerə baxdıqca, ümüdüm sınıb parça-parça  olub yerə tökülürdü.  Buna baxmayaraq yenə də hər gün eyni  vaxtda tində  durub onu gözləyirdim. Uzaqdan ağ paltarlı  qız görəndə  həyəcanlanırdım. Nədənsə mənə elə  gəlir o ağ paltarda gələcək. O isə nə ağ paltarda  gəlirdi, nə qırmızı. Ümüdin ətəyindən  möhkəm-möhkəm yapşsam da mənə  yavaş-yavaş  tərk edirdi.  Hayqırmaq istəyirdim. Hayqırtım haraya çevrildi.

Yollarına baxa-baxa gözlədim,

Harda qaldın, harda qaldın gəlmədin. 

Ürəyimdə yığın-yığın sözlərim,

Harda qaldın, harda qaldın gəlmədin.

Nə haykırdım, nə harayım  ona çatmadı. 10-cu gün rəfiqəsi  Reyhana yaxınlaşıb, üzr istəyib ona vacib sözüm olduğunu  bildirdim. Reyhan tutuldu. Hiss etdim ki, vacib sözümün nədən  ibarət olduğunu bildiyi üçün  müəyyən bəhanələr gətirib məndən uzaqlaşmaq  istəyir. Reyhan, səndən xahiş edirəm, bilmək istıyirəm Çəmən dərsə niyə gəlmir? Həyəcandan səsim titrəyirdi.  Reyhan başını yerə dikmişdi.  Baxışlarını məndən gizlətməyə  çalışırdı. Susurdu. İkinci dəfə  yalvarırmış kimi:- Reyhan, Çəmən dərsə niyə gəlmir?

Reyhan başını qaldırıb, üzümə baxdı. Hiss edirdim, halıma acıyır. Özünü toparlayıb çox çətinliklə: Aydın, Çəməni unut. Mən təlaşla: - Axı, nə olub, necə yəni unut? Aydın məni bağışla. Çəmən sənə  ancaq bu iki  kəlməni  söyləməyi  xahiş etmişdi.  Reyhan çiynindən  ağır yükü  mənim ürəyimə yıxıb, məndən uzaqlaşdı.  Yerimdə donub qalmışdım. Beynimdə bu iki kəlmə  təkrar-təkrar səslənirdi. Çəməni unut, Çəməni unut. Qışqırıb haray salmaq istəyirdim, ancaq dodaqlarımı aralaya bilmirdim. Dodaqlarım sanki möhürlənmişdi.  Dilimin deyə bilmədiyi sözlər  ürəyim nalə çəkərək  təkrar-təkrar söyləyirdi: Axı, niyə? Axı, niyə?  Mən Reyhandan imdad diləyirmiş kimi arxasınca baxırdım. Əmin idim ki,  bu sualın  cavabını Reyhan bilir.  Birdən Reyhan bir neçə addım atdıqdan sonra dayandı. Dönüb mənə baxdı. Bilmirəm hansı səbəbdənsə mənə yaxınlaşdı. Hiss edirdim ki, o da çətin vəziyyətdədir. İki su arasında qalıb,  bilmir Çəmənə verdiyi sözü tutsun, yoxsa  mənim  halıma  acıyaraq olanları  anlatsın. Və nəhayət,  Allah  mənim  günahımı  bağışlasın, deyəsən,  sözümü tuta bilməyəcəm və bir nəfəsə:

  • Aydın, sənin gördüyün qara volqalı oğlan Çəmənin dayısı oğlu idi.  Onun işi, gücü,  gününü sərxoşluqla, yüngül əyləncələrlə  keçirməkdi. Atası prokurordu. Oğlunu neçə İnstituta düzəltdirib, heç birində oxuya bilməyib, qovulub. İki qızın  həyatını  məhv edib, biriylə  6 ay,  o birisi ilə  2 ay  evli olub. Atası onun üçüncü  dəfə  evləndirmək istəyir, kiminlə?:- Çəmənlə. Çəmənin heç zaman  dayısına, dayısı oğluna  yaxşı münasibəti olmayıb. Dayısı oğlunun yüngül  həyat tərzi  keçirməsinin səbəbini dayısında görürdü.
  • Nə olsun dayım prokurordu, varlıdı, pulludu. Bu var döbvlət haqsızkən haqlı  olunanların  pullarından, haqlı ikən  haqsız olanların  göz yaşlarından,  ah-naləsindən yığılan sərvətdir. O pul heç vaxt xeyirli  işlərə işlənməyəcək. Çünki o sərvətin içərisinə  günahsızların  göz yaşları ələnib. O pulun cazibəsi, parıltısı iki qızın həyatını məhv etdi.  Sonra nələr olacağını  Allah bilir. Nə oldusa Çəmənə oldu. Qardaşı bacısından Çəməni oğluna istəyir.  Qəti qərarımdır, bacı, Çəmən mənim gəlnim olmalıdır. Bu qədər varım-dövlətim  niyə yadlara qismət olsun. Bacımın balası dura-dura.  Bacı bu sözləri eşidəndə  az qalır ağlını itirsin: - sən nə danışırsan, ay qardaş. Çəmən hələ uşaqdır, 18 yaşını tamamlamayıb, oxuyur, sənin oğlun yaşlıdır. İki arvad boşayıb. Çəmən heç cürə razı olmaz.  Qurban olum,  qardaş, gəl  bu məsələni  heç kəsə  açıb-ağartma, ikimizin arasında qalsın.
  • Sən nə danışırsan, bacı, mənə  qarşımı gəlirsən? Çəmən mənim gəlnim olmalıdır. Vəssalam. Qızına da bildir. Bu xeyir işi uzatmayaq. Toyun bütün xərcini  özüm çəkəcəm.  Cehiz  filan da lazım deyil. O ki,  qaldı  oxumağına  əlindən alan yoxdur ki, oxusun da!  Axırıncı dəfə  deyirəm  bu iş düzəlməsə,  mən adda qardaşın  yoxdur.  Yadında yaxşı saxla.  Qardaş dediyini deyib, getdi. Bəs Çəmən? Mən Çəmənin  qardaşıma da, oğluna  da olan münasibəti  çox gözəl  bilirəm, o isə  heç cür razı olmayacaq. Mən başıma haranın daşını  töküm ay Allah. Ya qardaşımdan keçməliyəm. Ya da Çəmənin bu işə razı olmadığını bilsəm də, bu işə razı salmalıyam.

       Bu günə kimi Çəmən heç vaxt  anasının  bir sözünü iki etməyib, ona qarşı gəlməyib. Ancaq anası çəkinə-çəkinə  məsələni  ona bildirəndə  dünya Çəmənin  başına fırlanır.

- Sən nə danışırsan, ay ana, bu günə qədər sənin  bir sözünü  iki etməmişəm. Mənim bu işə razı olmayacağımı bilə-bilə necə söyləyərsən?!  Hər gün Çəmənin anası onun dizlərinə  qapanıb, göz yaşları tökərək yalvarır: - Qurban olum qızım, məni  bircə qardaşımla düşmən etmə. Çəmən anasını  həddindən çox  sevdiyi üçün, onun göz yaşlarına, yalvarışlarına dözə bilmir. Sevgisini anasına qurban verir.  Ətəyindəki daşları yavaş-yavaş  tökməyə başlayır. Çəmən  göz yaşlarına boğula-boğula:

  • Ay ana, məni qurban etdin  kimin üçün?

Bir həftə içərisində  dayısı toy edib, Çəməni  gəlin gətirdi. O gün Çəmən  üçün  toy yox, dəfn  mərasimi  idi.  Arzularının, xəyallarının, sevgisinin  dəfn mərasimi. Dayısı əvvəlcə Çəmənə  təhsilini davam etdirəcəyinə  söz versə də, sonra  sözünü tutmur. Hazırda Çəmən  həbsxana həyatı  yaşayır.  Həyətdən bayıra çıxmamaq üçün ciddi qadağa qoyulub. Mənim Çəmən haqqında bildiklərim bu qədərdi. Çəmənə verdiyim sözü tutmadığımın səbəbi, mən istəmirdim sən onun haqqında  yanlış  düşünəsən. Aydın  mən istəyirəm bunları da biləsən. Çəmən səni çox sevirdi. O qədər abırlı, həyalı qız idi ki, sevgisi də özünə bənzəyirdi.  Sevgisini həmişə səndən gizlətməyə çalışırdı. Metrodan çıxanda  səndən əvvəl o səni görürmüş, sənin “təsadüfi”  rastlaşmalarını bildiyi  üçün sənə gülümsəyirdi. Adını bilmədiyi zamanlar sənə “təsadüf” adı qoymuşdu. Reyhan nələrsə danışırdı. Heç nə eşitmirdim. Başımda duman, qulaqlarımda  küy vardı.  Reyhanın  dedikləri  bü küyə  qarışmışdı, deyilənləri  dərk etmirdim. Ağlımda aləm bir-birinə dəymişdi. Ağlım, düşüncəm, duyğularım hamısı üsyana qalxmışdı. Bədənim  isə yerindəcə donub buz bağlamışdı. Reyhan getmişdi. Onun söylədiklərinə inanmaq istəmirdim.  Nəzərlərim daş səkiyə dikilib qalmışdı. Nə qədər qaldığımı bilmirəm. Ayaqlarım taxta  kimi idi. Yerimdən güclə tərpəndim. Mənim üçün şəhər bomboş idi. Baxırdım. Heç nə görmürdüm, heç nə eşitmirdim. Tez-tez addımlarla üz-üzə gəlirdim, toqquşurdum, hirslənib tərs-tərs  üzümə baxırdılar. Üzümdəki ifadə necə idisə  tez məndən  uzaqlaşırdılar.  Şəhəri ələk-vələk edirdim, nə axtarırdım bilmirdim. Onu dəqiq bilirdim ki, ağlım başımda deyil, şəhərdən təmamilə  uzaqlaşmışdım. Tozlu, torpaqlı  bir yolla tanımadığım kiçik təpəli, sərt qayalıqlı, kolkoslu bir yerə dənizin sahilinə gəlmişdim.

Şər qarışırdı.  Hər tərəfi  qara örpəyinin  altına alırdı. Dəniz yerindən  oynayıb, çalxalanırdı. Dəhşətli  səslə  uğuldayırdı. Elə bil ac əjdahaya dönmüşdü, bu an kimisə  parçalayıb udacaq. İstədiyinə çata bilmədiyi üçün hirsini-hikkəsini vəhşi dalğaları  ilə sahilə, qayalara çırpırdı.

Dəniz uğuldayırdı. Bu uğultu  mənim içimdəki  uğultuya qarışıb, dəhşətli bir hayqırtı  yaratdı.  Bu hayqırtı  şəhərdəki kilitlənmiş  dodaqlarımın  açarı oldu.  Dodaqlarım acıdı: - niyə?

Niyə?- deyib haykıraraq  qayaları yumruqlarımla  döyəcləməyə başladım. Bu haykırtı dənizi, qaranlığı diksindirən bir hönkürtüyə çevrildi.  Hönkürə-hönkürə ağlayırdım. Bu hönkürtü qayalarda əks-sədaya  dönüb, nakam sevgi  ağısına çevrilirdi.

Əllərim qan içində idi.  Yuxarı qaldırıb, sanki  nərə çəkib kükrəyən dənizə hünərimi göstərirdim, hayqırıb qayaları döyəcləmək elə yox, belə olurmuş. Dəniz mənim  dediklərimi  duymuş  kimi utanıb, vəhşi dalğalarını  qoynuna çəkdi. Şər qara örpəyini  yığmağa başladı. Dəniz sakitləşdi, ətraf işıqlandı. Sən demə, kişi ağlayanda  belə ağlayırmış! İçimdə bir sakitlik  yaranmışdı. Gecənin tən yarısı idi.  Qayanın  üzərində nə qədər oturmuşdum bilmirəm. Artıq hiss  edirdim ki,  əllərim zoqquldayır.  Dənizdən əsən soyuq xəzri  məni yerimdən qalxmağa məcbur etdi. Nakam eşqimi  qayalıqların arasına  dəfn edib,  oradan  uzaqlaşmağa çalışdım. Birdən sevimli  şairimiz B.Vahabzadənin  misraları yadıma düşdü:

Həyat səni  güldürəndə gülmüsən,

Hünərin var ağladanda gül görüm.

Ürək cayır-cayır yanıb, fəryad edirsə, gözdən yaş axırsa necə gülmək olar. Həyat səhnə deyil, hünərini, bacarığını göstərib  gülərkən ağlamağı, ağlayarkən gülməyi  bacarasan. Səhnə sənindir. Həyat sənin deyil.  Sən həyatınsan. İstədiyi  vaxt ağladar, ağladarkən  gülə bilməzsən. Kaş həyat  heç kəsi ağlatmayaydı.

Gedirdim. Hara getdiyimi bilmirdim. Ətrafdakı qayalıqlar, kol-kos, təpəciklər  sağımda, solumda  vahiməli görüntü yaradırdı.  Artıq yol boyü  çətinliklə də olsa olanları  düşünüb dərk edirdim. İtirdiyim iki  itkinin birini  tapmışdım, o birisini isə  həmişəlik itirdim.

Dan yeri  sökülürdü. Şəhərə çatmışdım. Əllərimdən axan qan, çör-çöp qırıntısı, toz-torpaq  ütst-başımı  elə vəziyyətə salmışdı ki, küçə sərxoşlarına  bənzəyirdim.  Çalışırdım şəhər yuxudan oyanmamış  evə tez çatım. Şəhər oyanıb hərəkətə gələndə  mən artıq kirayə  qaldığım evdə idim.  Elxan məni bu acınacaqlı  vəziyyətdə görüb qorxudan  rəngi qaçdı:- Səni kim bu hala salıb? Cavab vermədim, üzünə baxdım. Nə deyim axı?  Məni bu günə kim salıb?!  Bu sualın  cavabını  heç özüm də bilmirdim. İndi hiss etdim ki,  susuzluqdan  ciyərlərim  od tutub yanır. Dolu su qabını  bir nəfəsə  ciyərlərimə  çəkdim. Yuyunub üst-başımı  dəyişdim. İşdən çıxmaq üçün  ərizə yazıb, Elxandan İnstituta verməsini  xahiş etdim. Paltarlarımı  yığıb, Elxanla görüşüb evdən çıxdım. Hara gedəcəyimi  bilmirdim. Bircə  onu bilirdim  tezliklə  buralardan  uzaqlaşmalıyam.

 Tale məni  Moskva şəhərinə gətirib çıxardı. Yad şəhər, yad insanlar. Heç vaxt vətəndən kənara çıxmadığım üçün ilk vaxtlar mənim üçün  çox çətin idi. Gündəlik  nə iş olsa işləyirdim. Özümü dolandırmaq üçün. Nəhayət, bir ildən sonra tikintidə fəhlə düzəldim. İşim ağır olsa da, məmnun idim.  Düşünürdüm ki, fiziki cəhətdən işim nə qədər  ağır  olsa, mənəvi acılarımı, ağrılarımı içimdən tez söküb atar. Bu  üç illik ağır zəhmət  məndə elmə qarşı  bir aclıq yaratdı.  Elmi Tədqiqat  İqtisadiyyat İnstitutunda işə düzəldim. Gecə-gündüz yorulmadan  işlədim. On il  bu institutda çalışdım.  Bu illər ərzində namizədlik, doktorluq  dissertasiyalarımı  müdafiə etdim.

Çətinliklə də olsa həyatım öz axarına düşmüşdü. Uzun zaman keçsə də, sevgimə əsla xəyanət etmədim.  İçimdə sızlayıb, göynəyib məni incitsə də  həmişə əzizləyib ürəyimin  bir güşəsində saxlayırdım.  Ancaq son  vaxtlar məndə  qəribə  bir hal yaranmışdı.  Elə bil məni çəkib yerimdən  qoparmağa  çalışırdılar.  Bilmirəm bu həsrət idi,  yoxsa qəriblik?!  Vətənə, doğmalarıma  qovuşmaq həsrəti  get-gedə  güclənirdi. Qəti qərara gəldim. Vətənə döndüm. Əvvəlcə Elmlər Akademiyasının  İqtisadiyyat İnstitutunda şöbə müdiri,  sonra Material  Ehtiyatları  Komitəsinə  rəhbər vəzifəyə  təyin olundum.

Vaxt, zaman sakit-sakit öz işini görmüşdü. Qırx yaşa çatmışdım. Bu  günədək evlənmək  barəsində  heç düşünməmişdim. Doğmalarımın, yaxınlarımın təkidi ilə evlənmək barəsində düşünməyə məcbur oldum. Nəhayət, evləndim. Ailə qurdum. Hər bir ailə  başçısının  arzuladığı  bir ailəm vardı.  Məni başa düşən həyat yoldaşım, gül parçası kimi iki övladım. İllərlə əzizləyib saxladığım  sevgimi övladlarım arasında tən böldüm. Ancaq çox dərindən düşünəndə bu varların içərisində  nəsə yox idi. Çalışırdım yox olan yoxdan uzaq durum onu düşüncələrimdən, duyğularımdan  uzaq tutum.  Bu da mənim hekayəm.

Dəniz hüzünlü idi. Ləpələri sakit-sakit qəmli bir mahnı  oxuyurdu.

Yenə Məcnunu xatırladım. Hər ikimizin itkisi eyni idi. Mən itirdiklərimi insanlar arasında arayıb, axtardım. Axtardığımın birini tapdım. O birisini həmişəlik itirdim.  Məcnun isə itirdiyini tapmaq üçün düzgün məkan seçmədi. Leylisini insanlar arasında  itirdiyi  halda, səhralarda, vəhşi  heyvanlar arasında  axtardı. Axtara-axtara insanı  bütün məxluqlardan  üstün, yer  üzünün əşrəfi edən  ağlını da itirdi. Leylisinə olan eşqini  vəhşi heyvanlar arasında  payladı.

Qayanın üzərində oturub nə qədər düşündüm, təpəni  dərəyə endirdim, dərəni təpəyə  qaldırdım, ancaq qarışıq düşüncələrimi, fikirlərimi  çözə bilmədim.  Qarışıq duyğularla  evə döndüm. Gecə idi.  Lalə  yatmamışdı.  Məni görən kimi, həm sevindi, həm giley-güzar etdi: - Aydın, bütün günü narahat olmuşam, işdə yoxsan, evdə yoxsan. İşdən  zəng vurub təcili səni axtarırıdılar. Bilmirdim nə cavab verim. Haradaydın?  Yalvarırımış kimi  üzünə baxdım. Yəni məndən heç nə soruşma, başa düşdü. Sakitcə gedib mətbəxtdə süfrə hazırladı. Yeməkdən bir-iki tikə götürüb  iş otağıma keçdim. İş  görmək halında deyildim. Otaqda var-gəl edib düşünürdüm. Çəmənə necə kömək edim? Qüruruna, ləyaqətinə toxunmadan. Düşünə-düşünə  bir qərara gələ bilmirdim. Bu vaxt Lalə əlində bir fincan  çay gətirib:- Aydın, sənə xoş olmayan bir xəbər deyim, elə pis olmuşam ki, Çəmən artıq bizdə işləməyəcək. Bu gün uşaqlar dərsdən gələn kimi, Çəmən mənə zəng vurub anasının  xəstə olduğu üçün daha bizdə işləyə bilməyəcəyini bildirdi. Ancaq mənə elə gəlir ki,  ana məsələsi deyil. Görünür, başqa bir evdə daha münasib maaş təklif ediblər. Kaş elə olaydı. Sabah Zərifə xalanın yanına gedib ondan xahiş edəcəm, Çəmənin uzaq qohumudur. Onun sözünü yerə salmaz. İstədiyi maaşı verərik. Ancaq mənə elə gəlir ki, pul məsələsi də deyil.  O, bizdə işləməyə razılıq verəndə pul söhbətini heç dilinə gətirmədi.  Ancaq bir şərt qoydu: - Yoldaşın evdə olanda mən işə gəlməyəcəm. Mən də gülüb:- Ay sağ olmuş, mən onun üzünü görürəm ki, sən də görəsən. Aydın, Çəmən o qədər abırlı, həyalı, təmizkar, səliqəli qadındır ki, indi belə qadın  tapmaq çox çətindir.  Hər qadını da evə buraxmaq olmur.

Onu ilk dəfə görəndə elə bildim ki, 55-60 yaşı var. Sən demə, yazığın 43 yaşı varmış.  İnsanı həyatdan aldığı zərbələr  ancaq belə dəyişdirər.  Allaha yalvarıram, kaş Zərifə xala  onu geri döndərə biləydi. Bu qısa müddətdə ona elə bağlanmışdım ki, sanki mənə doğma olan bir insandır.

Deməli, Çəmən qapını  qoyduğu şərtə görə  açmaq istəmirdi.  Çəmənin  yad evlərdə təmizlik işləri  ilə məşğul olması ürəyimi ağrıdırdı. Ona təcili kömək etməliyəm, ancaq necə? Necəsini bilmirdim.  Mən düşünürdüm, vaxt, zaman öz işini görürdü. Günlər bir-birini əvəz edirdi.  İşdə də işlərim yolunda getmirdi.  Görüləcək, görülməli işlərim hamısı  bir-birinə qarışmışdı.  Nə işdə özümü  idarə edə bilirdim, nə də evdə.  Evdə bir kəlmə danışmırdım.  Lalənin suallarına baş-ayaq cavab verirdim. Narahat, qorxaraq üzümə baxırdı.  Ancaq bir söz demirdi. Bu hal nə qədər davam edəcək, bilmirdim. İndi hara qaçım?  Bəs ailəm, övladlarım. Həyatın Çəmənə vurduğu bu acımasız  zərbələr məni  için-için yandırıb yaxırdı. Kömək edə bilmirdim.

Bu gün özümü pis hiss edirdim.  İşdən günün ikinci yarısı  evə gəldim. Mənim ağrılarım, acılarım azmış kimi səhhətimdəki problemlər-təzyiq, ürək döyüntüsü, baş ağrısı da  üzərimə hücum çəkdi.  Yuyunub divana uzandım. Bu gün Lalənin  hərəkətlərində, baxışlarında  bir qəribəlik vardı. Sanki mənə  yazığı gəlirdi, üzümə baxanda gözləri dolurdu, az qalırdı ağlasın.  Başqa vaxt olsaydı soruşardım, maraqlanardım. Ancaq indi mən mən deyildim ki. Uşaqlar yeməklərini yeyib dərslərini hazırlamaq üçün  otaqlarına  keçdi. Mən də divandan qalxıb, iş otağıma keçdim.  Yazı masamın arxasına  oturub başımı  əllərim arasına alıb, pəncərədən bayıra baxırdım. Birdən qapının açıldığını hiss etdim. Arxaya döndüm. Lalə qapının önündə dayanmışdı. Hiss edirdim ki, nəsə demək istəyir, ancaq çətinlik çəkir. Üzünə baxdım. Yəni səni eşidirəm.  Aydın, sənə... cümlənin arxasını gətirə biməyib susdu.  Bir az keçəndən sonra  özünü toparlayıb  çətinliklə  bir nəfəsə:

- Çəmən çox ağır xəstədir.  Respublika Xəstəxanasında yatır.  Yaşlı anasından, şikəst oğlundan başqa yaxını,  bir kimsəsi yoxdur. Yoldaşı içkinin qurbanı olub, dünyasını dəyişib. Lalə hey nəsə deyirdi.  Ancaq heç nə eşitmirdim. Bircə onu eşitdim ki, Çəmən  ağır xəstədir. Cəld pencəyimi  götürüb evdən  çıxarkən Lalə  üzümə baxdı. Gözləri dolmuşdu. Üzümə yazıq-yazıq baxıb: - Aydın, xahiş edirəm hədiyyəsini də götür.  Tutuldum. Lalə hər şeyi bilirdi.  Geri döndüm, 25 il  saxladığım hədiyyəni  götürüb, cəld evdən çıxdım.  Yol boyu düşünürdüm. Ona heç nə olmayacaq. Onu ən yaxşı həkimlərə göstərəcəm. Lazım gəlsə xaricə aparacam. Mütləq xəstəliyinə çarə tapacam. Xəstəxanaya çatdım. Öyrəndim ki, təsadüfən Çəmənin müalicə həkimi növbədədir. Həkimlə görüşüb, Çəmənin vəziyyətini soruşdum. Həkim məndən xəstənin  nəyi olduğumu  soruşdu. Sualı  gözləmədiyim üçün tutuldum.  Bir az keçəndən sonra özümü toparlayıb:

-     Qohumuyam-deyə cavab verdim.

  • Bilirsiz, sizə açıq deyəcəm, xəstənin vəziyyəti çox ağırdı, reanimasiyadadır. Bu günədək yaşlı anasından  başqa bir kimsə ziyarətinə gəlməyib, maraqlanmayıb. Biz həkimlər əlimizdən gələni etdik, ancaq mən həkimin sözlərini tamamlamağa imkan verməyib:-Axı, xəstələiyi nədir?
  • Xəstəliyi nədir biz də bilmirik. Təəssüflər olsun ki, tibbdə səbəbi, adı bilinməyən  bir çox xəstəlik  var. Sizin qohumunuzun xəstəliyi də onlardan biridir. Bütün həkimlər təəccüb qalıb. Orqanları sağlam, qan təhlilləri, təzyiq, hərarət normal. Ancaq xəstəni günbəgün itiririk. Necə yəni itiririk?  Həkimdən icazə almadan reanimasiya otağına  tərəf qaçdım. Otağın qarşısında yaşlı bir qadın  dizlərinə vurub: Balam vay, balam vay, bəxtiqara balam vay, balam vay  deyə-nalə çəkirdi.

Reanimasiya otağının qapısını açdım. Yerimdəcə donub qaldım. Çəmən çarpayıya  uzanmış  rəngi sapsarı saralmış, demək olar ki,  üzündə  həyat ələməti yox idi. Üzünə baxa-baxa qalmışdım. Birdən içimdən bir qüvvə  məni ona sarı itələdi. Yaxınlaşıb: - Çəmən, Çəmən, mənəm  “Təsadüf”. Üzündə, dodaqlarında bir tərpəniş hiss etdim.  Gülümsəmək istədi, bacarmadı. Birdən ürək sanki yerindən oynadı. Döyüntüsü lap aydın eşidilirdi. Çəmən ağır-ağır nəfəs alırdı.  Elə bil sinəsinə daşıya bilməyəcəyi  ağır bir yük qoymuşdular.  Ürəyin döyüntüsü getdikcə artırdı. Özümü itirmişdim. Ürək ölümlə mübarizə aparırdı. Çəməni ölümə təslim etmək istəmirdi. Gücü yetmirdi. Ürəyin döyüntüsü get-gedə azalırdı.  Birdən Çəmən çarpayıda çırpınmağa başladı. Tez cumub başını balışddan qaldırıb, sinəmə sıxdım. Çəmən gözümün önündə həyatla vidalaşırdı. Kömək edə bilmirdim. Çarəsiz idim. İçim parçalanırdı. Gözümdən səzsiz-səmirsiz axan yaşlar onun yanaqlarına  süzülürdü. Deməli, kişi belə də ağlayırmış. Birdən mənə elə gəldi ki, Çəmən  yavaş-yavaş özünə gəlir. Əllərimi yavaşca sıxdığını hiss etdim. Yanaqlarında xəfif qızartı, gözlərində zəif bir parıltı yarandı. Gözlərini açıb, gözlərimə baxdı, gülümsədi. Çətinliklə:- Aydın, mən xoşbəxtəm! Deyib gözlərini  əbədi yumdu.  O getdi. Ona deyəcəyim sözlər həmişəlik  ürəyimdə,  hədiyyəsi isə çarpayı üzərində qalmışdı.                                                


© Müəllif hüquqları qorunur! Mətndən istifadə etdikdə istinad mütləqdir!