İş və İşşa - Şəfa Vəli - Hekayə

Kişi canındakı ağrıların adını bilmirdi. Qollarının arxasında iki qanad yeri göynəyirdi. Nə vaxtsa qanadlarının olduğunu xatırlamağa çalışırdı. Bacarmırdı... Ya yaddaşı yoxa çıxmışdı, ya da heç əvvəldən qanadları olmamışdı. Bəs, o, yaşıl-boz dağların üstündən necə uçmuşdu? Bura necə gəlib çıxmışdı? Bu susuzluqdan cadar-cadar olmuş torpaqda onun nə işi vardı?

Ayağa qalxıb sağ əlini alnına qoydu, üfüqə doğru baxmağa başladı. Burnuna gələn yanıq qoxusuna tərəf addımladı. Birinci addımı çox ağrılı idi; elə bil ayaqları onun gücü üçün hesablanmamışdı. Hər güc verdiyində qabırğaları dartılır, şiddətli ağrıdan dişlərini qıcayır, gözlərini qıyırdı. İkinci addımı birincidən az ağrılı oldu... Üçüncü... Dördüncü... Kişi on üçüncü addımı atanda uzaqdan çıxan narıncı tüstünü gördü. Yanıq iyi də getdikcə kəskinləşirdi.

...Kişi boz torpaq yığınının üstünə yalın ayaqlarını qoyanda qabırğalarındakı ağrı xəfifləmişdi. O, bu ağrıya mətanətlə dözürdü... Dözməliydi... Axı, kişi idi! İndi narıncı tüstünün ağ-mavi alovdan çıxdığını da görürdü, üzü alova tərəf dayanan qadını da... Qadının əllərində qanad qırıntıları vardı. O, bu qırıntıları dırnaqları ilə didişdirir, alova atır, başını yelləyir, uzun şabalıdı saçlarının kürəyindəki rəqsindən xoşhallanırdı. Kişi irəli addımlayıb qadınla üzbəüz dayandı. Qadın əvvəlcə ürkdü, qanad qırıntılarını didişdirməyi bir anlığına dayandırdı. Diqqətlə kişinin gözlərinin içinə baxdı. Kişi onun baxışlarındakı rəngarəng alovun odunda bütün ağrılarının şirinləşdiyini hiss etdi... Əzalarındakı gərilmənin səbəbini beyninin içində axtarmağa çalışdı, bacarmadı... Əlini qarnının aşağısına uzatdı...

Qadın əlindəki sonuncu qanad parçasını alovun üstünə elə hünərlə atdı ki... O, öz qalibiyyətindən məst olmuşa bənzəyirdi. Kişinin gərilən əzalarına zidd olaraq onun bütün gücü yoxa çıxırdı... Sanki indicə kişinin körük kimi qalxıb-enən burun pərələrindən isti səhra küləyi çıxıb onu başdan-ayağa qarsalayacaqdı... Qadın qarsalanmaq ehtimalından xoflanan kimi oldu, lakin tezcə də sonunu düşünmədən özünü kişinin qolları arasına atdı...

...Deyilənə görə, Lusiferin kitabında Gehenna düzünün alovları ağ-mavi, tüstüsü narıncı rəngdə çəkilib... Və həmin gündən sonra qadın alovu unudub, kişi isə bunu onun yadına salmaqdan ehtiyat edib. Uzun müddət bəşəriyyət odsuz yaşayıb. İnsan oğlunun odla barışması unutmağı öyrənməsindən çox sonra olub...

...Kişi tapdığı qırmızı giləmeyvələri sol ovcuna yığdı, birdəfəlik ağzına tullayıb çeynəməyə başladı. İkinci dəfə ovcunu yenə doldurdu. Yenə ağzını açıb əlini ağzına yaxınlaşdırdı. Bir anlığa baxışları donuqlaşdı, ağzını bərk-bərk yumdu. Ovcundakı giləmeyvələrə baxa-baxa ilk dəfə özünü günahlandırdı. Sağ əlini sol ovcuna dayaq edib ehtiyatla qadına tərəf addımladı. Qadın tapdığı bitki kökünü daşa sürtür, torpağını təmizləməyə çalışırdı. Kişi ovcundakı giləmeyvəni onun ağzına tökdü. Qadın ağzını marçıldadıb gülümsədi, əlindəki bitki kökünü iki yerə böldü. Nisbətən böyük hissəni kişiyə uzatdı...

...Kişi sarmaşıqlardan hördüyü tələyə yaxınlaşdı. Tələdəki quşun gözəlliyinə baxa-baxa qaldı. İlk dəfə bu cür quş görürdü; uzun lələkli, hər lələyi də başqa rəngdə. Quşu boğub öldürməyə əli gəlmədi. Onu hər iki əliylə ehmalca göyə qaldırdı, üzünü səmadakı bircə əlçim buluda tutdu, quşu buraxdı. Quş mavi səmanın ənginliyində gözdən itdi. Kişinin əlləri uzun müddət göyə uzalı qaldı.

Qadın uzaqdan kişiyə baxır, onun bu duruşunu diqqətlə izləyirdi. Sol əliylə dikələn qarnını sığallayır, sağ əliylə qarnının aşağısına bürələdiyi əncir yarpağının qurumuş saplağını dartışdırırdı. Qəfil tutan sancı qadını dizləri üstə düşməyə məcbur etdi. İlk dəfə hiss etdiyi nəfəskəsici sancı azca avazıyan kimi üzünü kişiyə tərəf tutub uladı. O, bu ulartını gecələr boyunca çox eşitmişdi. Bir boz qurdun tənhalığını ifadə etmək üçün çıxardığı səsi yamsılamaqla özünün təkliyini və bu təklikdən necə dəhşətlə qorxduğunu anlatmağa çalışırdı.

Kişi qaçırdı, qadına tərəf atdığı hər addımda içindəki qorxusu böyüyürdü. O, qadınına nəsə olmağını istəmirdi. Əslində, aylardır qadının az-az şişən qarnına baxır, bunun niyə baş verdiyini anlamağa çalışırdı. Arada öz qarnının da nə vaxtsa şişəcəyini ehtimal edirdi. "Bəs, görəsən, niyə ikisinin də qarnı eyni vaxtda şişməmişdi? Niyə qadının qarnı ondan qabaq şişmişdi? Yoxsa, bu, qadının ondan daha üstün olduğunun göstəricisi idi? Bəlkə, doğrudan da, qadın ondan güclüdür?". Fikirlər kişini çox yorurdu... Bu yorğunluqdan qaçıb qurtulmağa yer tanımırdı... İndi isə qadınının harayına çatmaq istəyirdi. O da ulartının təklikdən qaynaqlandığını bilirdi...

...Qadın bir oğlan doğmuşdu. Kişi uşağa baxdıqca heyrətdən bəbəkləri genəlirdi. Necə yəni, aylardır bu balaca insan qadının qarnının içindəymiş? Yaxşı, bu hardan girib ora? Niyə girib? Sonra qadının qarnının tədricən böyüdüyünü xatırladı. Deməli, bu uşaq əvvəlcə balaca imiş, lap balaca. Sonra az-az böyüməyə başlayıb. O, böyüdükcə qadının qarnı şişməyə başlayıb... Kişi öz kəşfindən xoşhallanıb gülümsündü. Amma bitib-tükənməyən şübhələr təbəssümünü yarıda kəsdi. Uşağı daha diqqətlə süzməyə başladı. Baxdıqca da, onun üzündə, əl-ayağında özünə oxşarlıqlar tapırdı. Körpənin qarnının aşağısındakı kiçik çıxıntını görəndə isə bütün şübhələri dağıldı; bu balaca onun bir parçası idi! Onun balacası idi! Kişi əlini uşağa doğru uzatdı. Ehtiyatla barmağını yanağına toxundurub geri çəkdi.

Qadın qınayıcı nəzərlərlə kişiyə baxırdı. Onun əlini geri çəkməsi xətrinə dəymişdi. Şəstlə uşağı götürüb kişinin qucağına uzatdı. Kişi iki əliylə uşağı ehmalca götürdü, əvvəlcə tüklü sinəsinin üstünə qoydu, sonra yavaş-yavaş dikəldi, ayağa qalxdı. İkiəlli uşağı üzü səmaya doğru uzatdı... Amma, uşaq rəngarəng quş kimi uçub getmədi, balaca barmaqları ilə kişinin baş barmağından bərk-bərk yapışdı. Kişi anladı ki, bu barmaqlar həmişə onun barmağından asılı qalacaq... Nə qədər ki, o, əlini çəkməyib, balaca onu buraxmayacaq. Kişinin çiyinləri yük götürmüş kimi azca büküldü, dizlərindən xəfif titrərti keçdi. Lakin o, təpərini itirməməyə cəhd göstərdi. Dərk etdi ki, yıxılsa, balacası əlindən düşəcək və daşa-torpağa bərk dəyib ağrıyacaq.

Ağrı... Söz bu torpağa gəldiyi ilk günü kişinin yadına saldı. Kürəyindəki göynərtinin xatirəsi də ağrıverici idi. Sadəcə, bu dəfə kürəyi yox, elə bil ürəyi ağrıyırdı. Qorxa-qorxa uşağın kürəyinə baxdı. Orda qanad yox idi! Kişi sevincini qadınına bildirməyə tələsdi; dodaqlarını geniş açıb bütün dişlərini göstərdi. Sinəsindən bir "ah" qopdu, ardınca da hırıldadı. Qadın kişinin sevincinin səbəbini çoxdan anlamışa bənzəyirdi. O da gülürdü. Amma onun gülüşündəki sevinc şəlaləsinə hiyləgərlik lili də qarışmışdı.

...Kişi anlayırdı ki, etdiyi günah doğum sancısı çəkir. Ölümün doğulmağına az qalıb... Bəlkə bir addım, bəlkə də iki barmaq... Qadın əlindəki quru çiçəyi daş oyuğundakı suyun içinə ovxalayır, əndişəylə kişini süzürdü. Hərdən də baxışlarını yaxınlıqdakı boz təpəyə tərəf çevirirdi. Gün ağaranda oğlu evdən çıxmışdı. Söz vermişdi ki, bütün boz təpələri aşacaq, yaşıl dağların zirvələrinə çıxacaq, atasının haqqında danışdığı bağı tapacaq, həyat ağacının meyvəsindən qoparıb gətirəcək... Atası da o meyvədən yeyib ayağa qalxacaq və bir daha ölümün doğulmasını iztirablı intizarla gözləməyəcək...

Amma gün çoxdan boz təpənin keçəl başının üstünə çatsa da, oğuldan xəbər yox idi. Qadın çiçək qurusu qatdığı suyu ovuclayıb kişinin boynuna-boğazına sürtdü. İkiəlli onun ayaqlarını ovxalamağa girişdi. Yavaş-yavaş hiss edirdi ki, kişinin ayaqları əlinin altında soyuyur... O bu soyuqluqdan qorxurdu... Qışda, qar yağanda onun özünün də əl-ayağı buz kəsirdi. O qədər olmuşdu ki, bir əliylə ərinin, o biri əliylə oğlunun ayaqlarını ovxalayıb isitdiyi. Onda soyuq ayaqlar əlinin altında isinirdi. İndi də ayaq həmin ayaq, əl həmin əl idi. Bəs niyə getdikcə buza dönürdü? Qadın qorxurdu... Tək qalmaqdan qorxduğu kimi heç nədən qorxmamışdı indiyədək... Vəhşi heyvanlar, tikanlı kollar, qar uçqunları, aylarla yağış üzü görməyən sarı-boz çınqıllı torpaq; heç nə, heç nə onu təklik qədər qorxutmurdu...

Kişinin boğazındakı xırıltı artırdı, elə bil kimsə onun nəfəsinin ucundan tutub canından çıxarmaq istəyirdi. Qadın gah gözünü açmağa taqəti qalmayan kişiyə, gah da boz təpənin arxasına gizlənmək üçün yavaş-yavaş aşağı enən günə baxırdı. Hələ ümidi ölməmişdi; oğlu hər an əlində həyat meyvəsi təpədən enən cığırda görünə bilərdi...

Gün təpənin arxasında gizləndi, işığından bir süzümlük ayrılıb təpənin başının üstündə cilvələndi. Hər gün bu vaxtlarda təpə bənövşəyi rəng olurdu. Qadın boynunu irəli uzadıb təpəyə daha diqqətlə baxdı. Bəbəkləri parıldadı; oğlunun qaraltısı cığırda görünmüşdü... Qadın kişini silkələdi ki, gözünü açsın. Kişi qadınına hay vermək istədi, kirpiklərini tərpətdi, amma gözlərini açammadı. Qadın azca dikəldi. Oğlunun əlindəki həyat meyvəsini görmək üçün səbirsizlənirdi...

Oğul əliboş gəlmişdi... O, atasının son ümid yerini - həyat ağacı bitən bağın yolunu tapmamışdı... Qadın iki əlini üzünə tutub hönkürür, ürəyində gah özünü, gah oğlunu günahlandırırdı... Başını qaldırmağa cəsarət eləmirdi; birdən oğlu onun gözlərindəki peşmançılığı görər, hər şeyi başa düşər... Axı, o, heç vaxt günahsızlığın bəkarətini pozan kimi xatırlanmaq istəmirdi. Əksinə, istəyirdi ki, qadın bəkarəti məsumluğun simvoluna çevrilsin... Bu arzusunun gerçəkləşməsi üçün o, insanlığın ilk qurbanını vermişdi; kişinin qanadlarını oda atıb yandırmış, odu lənətləmişdi... Bundan sonra olacaqların günahkarını göstərmək üçün əbədi olaraq şəhadət barmağını kişinin sağ qabırğasına doğru uzatmışdı...

Kişi son dəfə dərin bir nəfəs alıb susdu... Daha nəfəsi gəlmədi... Ölümün doğum anında o, qadının bütün günahları üçün həmişə sinəsini irəli verdiyini, oğluna da məhz bunu miras buraxdığını dərk etmişdi... Vicdanı hər yanağında bir gilə göz yaşının içində gizlənmişdi... Yavaş-yavaş bu damcılar da unudulacaqdı...

...İş və İşşanın insanlığa qoyduğu miras ölümlə bərabər, bir də həyat ağacının meyvəsini axtarmaq oldu... O gün-bu gündür oğul nağıla dönmüş Cənnət bağını və sonunda göydən düşən üç almanı axtarır... Bu almalardan biri dünya xalqlarının folklorundakı "sehrli alma"ya dönüb... Məlikməmmədi qırx arşın quyunun dibinə çəkən bu alma idi. Qəribədir ki, Məlikməmməd həyatın "ağ qoç-qara qoç" nizamını da ancaq quyunun dibində dərk edib... Nağılın sonundakı bəxtəvərlik isə insanlığın heç vaxt ölməyən ümidləridir...

İkincisi hələ də assasinlərin (ismayillilərin) özünütəsdiq üsuludur. Hələ də onlar bütün dünyanı həyat almasının yerini bildiklərinə, onu bütün bəşəriyyətdən qoruduqlarına inandırmaq istəyirlər.

Üçüncü alma isə çoxdan yeyilib... Onu İşşa dişləmişdi... İş də öz payını yemişdi. Amma üçüncü alma həyatın sonu yox, əvvəli üçün xammal idi; insanın əmələgəlmə prosesindəki insan vasitəçiliyi İşşanın ilk dişləyindən sonra meydana çıxmışdı... Övlad - ikinci ömürdür... Övladdan övlada, ömürdən ömrə ölümsüzlük qazanan da həyat ağacının özü idi!