Ədəbi suprematizm - Əli Şirin Şükürlü

Böyük çöküş - daş üstündə ölü quş

Dənizdə bir hüzn, sakitlik bu gün:

monotonluq, əbədi dəyişməzlik zahirən,

bətnində hər an dəyişməyə hazır,

ziddiyyətlərlə dolu təlatüm.

Sahil boyu iri daş parçaları,

üzərində anlaşılmaz yazılar, işarələr:

hər şey yaddaşdı, xatirədi, silinsə nə qalar -

anlaşılmazlıq, qeyri-müəyyənlik, ehtimallar,

boşluqla dolu ucsuz-bucaqsız səhra(lar)?!

Daş:

Qəsr idim bir zamanlar, qapalı məkan,

sığınardı mənə hamı -

şahlar, təbəələr; həyat dolu daş binalar,

həyət dolu ağaclar, ağac dolu quşlar,

quşlar dolu pişiklər, itlər...

güvənərdi mənə hamı.

Və bir gün

zəlzələdən-vəlvələdən qaldım dənizin altında.

İri daş parçasının birinin üstündə quş -

daş kimi o da cansız artıq.

Başlanğıc və sonun

sıfır nöqtəsi - sanki hər şey

eyni tərzdə hərəkətdə,

eyni şəkildə azalmada,

eyni qanunauyğunluqla yoxolmada:

həyat ki var - daimi bir aldanış - ölümün inkarı

və yenə də, yenə də, yenə də

həyat ki var ha olum və ölüm arasında

rəngarəng sonsuz vəziyyət,

hər anı azalma, hər anı bir az ölüm.

Quş:

Uçar idim bir zamanlar, məkanım sonsuzluq.

"Qanadlarım öldü əvvəlcə, sonra göy üzü".

Göy üzü -

müəyyənlik, anlaşılmazlıq, ehtimallar təşnəsi,

əbədi dəyişməzliyin

zamanı bilinməyən məkanı.

Sınıq xətt - yeni paradoks

Dübbədüz dəmir parçaları hər tərəfdə.

Elə düz, elə hamardılar ki...

İstər-istəməz öncə daha çox

qığılcım yağışı cəlb edir adamı:

kənara çəkilirəm azca,

orta bir mövqe seçirəm müşahidə üçün,

alovdu axı -

çox yaxın gedərsən yandırar adamı,

çox uzaqlaşarsan istidən olarsan.

Qaynaqçı bərk məşğuldu - nəsə düzəldir

əyərək dəmir parçalarını. Görünür,

bütün əyrilər düz olur əvvəlcə -

ani fikir keçir ağlımdan.

(Həqiqətən belədi, görəsən?!).

Sınıq xətlər əyilmiş şəklidi

düz xətlərin -

yenə elmin fəlsəfəsi qatır başımı.

Və unuduram ki,

düzü əyməklə məşğuldu adam bayaqdan,

yandırıb əyir dəmir parçalarını,

əyib qırır da bəzən,

sonra calayır bir-birinə.

Gözlərim önündə

dəyişir bir neçə dəfə həndəsi forma

ötən kiçik zaman axınında.

Əyilmiş "düzlər"dən qapalı bir fiqur alınıb.

Amma davam edir proses hələ ki;

hər şey prosesdi doğrudan da,

bir hadisə başqa birinə keçir ya ani,

ya da tədricən - bir cəhd, iki cəhd ...

yəqin, nəsə alınacaq nəhayət, bir işə yarayan.

Beləcə, nəsə düzəltmək əzmindədir qaynaqçı:

az qala ürəyimdə qınayırdım onu bayaqdan

əyib, qırıb cürbəcür hala saldığı

düppədüz hamar dəmir parçalarına görə.

Və bilirəm haqlıyam hardasa.

Amma usta düzü əyərək səylə

məqsədi gərəkli bir şey düzəltməkdi

alovun ətrafa püskürdüyü

qığılcım yağışında.

Və o da haqlıdı axı, deyəsən -

bu da bir üzü həqiqətin.

Amma mən,

yenə də mən çaşqınlıq içində,

tərəddüdlə boylanıram

bütün həqiqətlərin mütləq ola bilmədiyi

şərtiliklərlə dolu aralığından.

Zamanın ən qısa tərifi

Stiven Hokinq: Zamanın qısa tarixi -

bəzi səhifələrə bir neçə dəfə qayıdıram,

bəzi məqamları aydınlaşdırmaq əzmindəyəm,

polemika doğurur əməlli-başlı.

Azca yorğunluq hiss etsəm də

əl çəkmirəm inadımdan.

Sayad yaxınlaşır, 6 yaşı var, oynamaq istəyir,

əylənmək - zamanı səmərəli yola vermək, yəni.

Deyəsən, hələ ki bir şey alınmayacağını anlayır:

"Dədə, insanlar niyə ölürlər?".

Nə cavab verim anlaya bilsin fikirləşirəm,

həm də məyus olmasın:

"Çox yaşayırlar, qocalırlar və ölürlər, oğul".

Mən istəmirəm sən qocalasan, nənə qocalsın,

ata qocalsın, ana qocalsın" - diqqətlə baxır üzümə.

"Niyə, oğul, niyə istəmirsən biz qocalaq?" -

cavab gözləyirəm maraqla və ... bu da

nə vaxtdı əzmlə, inadla axtardığım suala cavab:

"Axı siz qocalsaz mən tək qalaram" ...

Zamanın ən qısa tərifi.

Əl çəkib inadımdan

vaz keçirəm

zaman barədə polemikadan.

Sayadsa sevinc içində -

bütün həqiqətlər ovcunun içində.

Bir günün hekayəsi

(şeir-esse)

İşıq düşür otağa tədricən, qaranlıqdan çıxır əşyalar.

İlk baxışdan hər şey olduğu kimi: dəyişməyib əşyalar

arasında məsafə belə, amma az əvvəl əşyalar gizlənmişdi

öz yoxluğunda. Varolmada hər şey əslində, dəyişmiş şəkildə

olsa da belə. Varolmada - onu görsək də, görməsək də.

Əşyalar arasında dəyişməz məsafə və əmələ gətirdiyi

məkanda mən. Hazırlayıram özümü başlayan günə:

yuyunuram, idman eləyirəm, geyinirəm və sairə -

mənimçün var olan dünyanın şəklini çəkir idrakım,

şəklini çəkir ayırır obyektiv varolmadan. Yalnız

o şəkillərdən danışıram, daha dəqiq - danışa bilərəm

hazırda. Deməli, belə:

***

Çıxıram evdən. Vərdiş etdiyim əşyalar, ev, adamlar

yenə gizlənir öz yoxluğunda, - yenə varolmada məndən

xəbərsiz. Milyon-milyon əşyalar, milyon-milyon evlər,

milyon-milyon adamlar kimi.

İndi şəhərin həyətinə beton döşənmiş məkanlarından

birindəyəm. Beton üzərində çəmənlik. Öncə bir parça

yaşıllıq saxlayır məni. Sonra çəmənlikdə darıxan ağaclar,

sonra yaşıllığı dimdikləyən quş.

Çəmənlik - yamyaşıl,

qonubdu

qaratoyuq - qapqara toyuq,

dimdiyi sapsarı toyuq.

Uçub getdi qəfildən,

çəmənlikdə

yoxluğu qaldı dən-dən.

Qaratoyuq - dimdiyi sarı toyuq

nə apardı uçub getdiyi yerdən.

Uzaqlaşıram.

O məkanda çəmənlik qalır, çəmənlikdə ağaclar,

bir də mənim və quşun yoxluğu.

***

7-ci mərtəbəyə qalxıram liftlə. Lift - eynən prizma şəklində.

İri bir həndəsi fiqur; sıxlıq və məhdudluq. Belə vəziyyətdə anlaşılır

sonsuzluğun doğurduğu azadlıq. Harda səma gizlənər, harda səma

örtülərsə azalar azadlıq.

Qalxıb enən adamlara baxıram, - müxtəlif

yaşda, müxtəlif görkəmdə. Kimi qalxır, kimi enir. Kimi enir, kimi

qalxır. Paralel xətlər boyu baş verir eniş və yoxuş. Kimini

hüdudsuzluq gözləyir səma altında, kimini məhdudiyyət qapalı fiqur

şəklində. Bütün qalxıb-enmələr əbədilikdən xəbər verər, özü də

usandırıcı, bir az da mənasız əbədilikdən.

Bərbəzəkli evdə hüzür məclisi. Gözüm saata sataşır mərhumun

şəkli qoyulmuş dolabın üstündə. Şəkil çəkdirər, zamanı

dondurmaq keçər könlündən, amma donmuş məkan boylanar

şəkildən adamın üzünə.

Öldü -

saatı işləyir hələ də

dolabın üstündə.

***

Məzarlıqda daşlar üzərindəki yazıları oxuyuram. Maraqlı

bir hekayət oxuyacaq kimi dayanıram həmişə daşlara həkk

olmuş yazılar qarşısında. İki müxtəlif rəqəmlər arasında

hadisələr - insan həyatı; eyni yolda müxtəlif hadisələrdi talelər.

Fərqli əyrilər cızca da eyni nöqtədə kəsişmələr var. Pozulur

qanunu Efklid həndəsəsinin: paralel düz xətlər kəsişər burada.

Xatırlamaz insan

dünyanı ilk gördüyü anı,

son gördüyünü də.

İki unutqanlıq arasında -

həyat

***

Qaranlıq düşür yavaş-yavaş. Gizlənir öz yoxluğunda yenə

tanış əşyalar, tanış ev, tanış adamlar. Görmədiyim

milyon-milyon əşyalar, milyon-milyon evlər, milyon-milyon

adamlar kimi. Sevgi şeiri pıçıldayıram əbədi fanilikdə:

Mən səni sevirəm,

amma unutmaq istəyirəm səni

səni sevincə.

Mən səni sevirəm,

sevirəm səni,

amma unutmaq istəyirəm:

yox, yox...

unutmağı unutmaq istəyirəm

səni sevincə.

***

Bir gün də azalır bu yazdan. Azalmada hər şey.

Harda ki mən yoxam gizlənər o yoxluqda

var olanlar. Bu gün də ayrılır şəkil kimi dünyadan,

təsviri yaddaşımda - nə qədər yaşayacaq, görəsən.

Bu yaz. Ax bu yaz, bu yaz.

Ax bu yazı, bu yazı ...

heç nə yaza bilmədim.

Nə qaldı bu yazdan,

nə qaldı bu yaza

bilmədim.