Çaylar qaranlıqda bəyaz küçələr, dağlar nə qəribə olur gecələr... - Musa Yaqubun yeni şeirləri

XATİRƏ DAĞLAR

Hanı güclü nəfəs, o tutarlı əl?..

Qayalar salardı bərkinə məni.

Atılıb minərdim belinə əvvəl

İndi təpə almaz tərkinə məni;

Nə Güllüsiyarın çəməni bilər,

Nə Şeykəm çağırar ərkinə məni.

***

Bir də çıxım gedim Uzunquşuna,

Sürəklər, növbələr yada düşəydi.

Gedib dirənəydim dağ yoxuşuna,

Etdiyim tövbələr yada düşəydi.

***

Kaş bir də keçəydim Yelligədikdən,

Bir soraq biləydim bala əlikdən...

Sinəm nişangahdı, könlüm mələrdi...

Ordayam, burdayam, hələ bilmirəm

Bu da söz üstündə gəzişmələrdi.

***

Can candan can alsın, nəfəs nəfəsdən,

Yolum Qızqayadan keçəydi qəsdən.

Heyrətə gələydim ilahi səsdən -

İsgəndər quşları oxuyaydılar,

Sübhə səs çələngi toxuyaydılar.

***

O da ocağımız, Baba dağımız,

Yolunda qançırdır əl-ayağımız.

"Babanın yolları daşdır,

Çəkdiyimiz cəfa xoşdur,

Babam hey! Babam hey!..."

Özünü Həzrətə hədəf tutanlar,

Məzarı büllura tərəf tutanlar,

"Canımı bu yolda al" deyənlərə

Salavat çevirib Salavatgahdan

Qoşulaydım əhli-hal deyənlərə.

***

Çözürəm xatirə oyaqlarımı -

Babadan enirdik,

Küləkdöyəndə

Külək yandırmışdı dodaqlarımı...

Axır ki çəkinə-çəkinə məni

Aldı Qızdar xala tərkinə məni.

Atı məhmizləyib "dəh-dəh" - deyəndə

Qamçıya tutmuşdu ayaqlarımı...

Saldım ayağımı tərlik altına

Yenə də yandırdı oynaqlarımı -

O qamçı ağrısı qalıb yadımda,

Ayğırın sağrısı qalıb yadımda.

***

Quzey dağım, qarın belə bol olsun,

Yay ayları çayın dolhadol olsun.

Ömürdən-ömürə yolun yol olsun,

Aparsın bizi də gələcəklərə,

Hələ görmədiyim görəcəklərə.

***

Əsəd qayasıyla Havaxan durur,

Göylərdə keçidi-dar heyvan durur.

Keçənin önündə imtahan durur,

Biri keçim deyir, biri keçməyim.

Diri bulağından içim-içməyim?

***

Dağlar əfsanədir, dağlar nağıldı...

Şimşəyi çaxıldı, göyü sağıldı.

Zanqının, Bığırın evi dağıldı...

Hərə bir tərəfə güzar eylədi

İnsanı insandan bezar eylədi.

***

Peşnodan yuxarı qızıl qayası

Üzündə ağ cuna gəlin həyası.

Süzülür buluddan ayın ziyası -

Çaylar qaranlıqda bəyaz küçələr

Dağlar nə qəribə olur gecələr.

***

Ruhumda şairlik təbi olaydı

Daşımda ildırım zərbi olaydı.

Yenə mən olaydım, Nəbi olaydı -

Bir gedib çıxaydıq Toğludərəyə

Düşəydik dağkəli olan bərəyə.

***

O dərin dərədə sürü yatanda,

Sürüyə gözətçi fiti çatanda,

Elə bil dağ-dərə qopdu yerindən

Dağkəli sürüsü atıldı birdən

Yel kimi keçdilər aşırma dağdan

Nəbi də bir güllə atdı uzaqdan...

Sonra səs yayıldı:

- Kəllər hardadır?!.

Mən qaldım söylüyə-söylüyə:

- Gəl çıx!

Kəlləri salmışam töylüyə

- Gəl çıx!

Elə o günlər də keçdi yel kimi

Xatirə xəyallar incəlir hələ

O kəllər tövlədə dincəlir hələ.

***

Seyfəddin kişinin zarafatları,

Alın qırışları qaya çatları.

Onun əmrindəydi kolxoz atları

Hərəmiz birinə minib gedəydik,

Alçalı taladan enib gedəydik -

Xalidlə çox oldum dağ səfərində,

İndi fikrim gəzər həndəvərində.

***

Nə bilim mən belə huşa getmişəm,

Söykənib mamırlı daşa, getmişəm.

Mənə bu bərədən məkan olmadı;

Keçdi şimşək kimi cüyür təkəsi,

Tüfəng qaldırmağa imkan olmadı...

Çatıb sürəkçilər keçdi yanımdan,

Utanc bir gizilti keçdi canımdan...

Yenə mamırlı daş yanım olaydı,

Elə giziltili canım olaydı.

***

Ovçu Ağarıza haman olardı,

Danlardı ovçunu naşı görəndə.

Özü atıb özü peşman olardı,

Maralın gözündə yaşı görəndə.

O da sızlayardı gözündə yaşlar: -

"Mən də ovçuluğu atdım qardaşlar"

Amma bərələrdə yenə yatardı,

Yenə gözləyərdi, yenə atardı...

***

Sarı əminin də gələrdi səsi,

Hər nəhəng ağacda bir nişanəsi -

Əlində üçatlan dövləti-varı

Dağlara qalxmağa tabı da vardı:

"Burda canavarı mən öldürmüşəm" -

Əminin bir atım gapı da vardı

Təki o söhbətlər, gaplar olaydı,

Dizimdə əvvəlki tablar olaydı.

***

İrzanın gülləsi çıxanda boşa,

Bir az pərt olardı gedərdi huşa:

"Mən də bir ovçuyam, bilmirəm bəyəm"?

Ona tanış idi hər kol, hər kaha -

Ovu barmağımla göstərəcəyəm -

Amma barmağımı atmayasız ha...

Eh, təki gülləsi çıxaydı boşa

Bizimlə Zarata gedəydi qoşa...

***

Axır xahişidi, lap son xahişi -

Hə, bir də baxdılar ağır halına.

Ölüm yatağında Şıxvələd kişi,

Onu çıxartdılar yaylaq yoluna.

Yığıldı başına doğması-yadı...

Dedi: - Bu yataqdan baxın dağlara

Burdan baxılanda dağlar başqadı... -

Keçdiyi yollara baxdı yenidən,

Yaşı saqqalından süzüldü dən-dən;

Üzünü yollara döndərdi getdi,

Ruhunu dağlara göndərdi getdi...

***

Sən ey qoca dünya, dağlar səninmi?

O çayı oyaqlar çağlar səninmi?

Məni də göylərə bağlar, səninmi?

Çünki ilham payın fələkdən gəlir

Keçib min xəlbirdən, ələkdən gəlir.

***

Görən o dad damaqlarda qalırmı?

Görən o iz ovlaqlarda qalırmı?..

Ovlaqda ov əti daş arasında,

Piyi cızıldardı daş parasında -

Can əti - hər üzü məxmər kimiydi -

Adamın yeməyə heyfi gəlirdi;

Ovlayan kim idi, yeyən kim idi?..

Hazırına çoban Seyfi gəlirdi -

Alırdı, içirdi, yeyib gedirdi,

Kimlərdən kimlərə deyib gedirdi...

***

Yenə Ağcabərə -

Dərələr duman...

Üstündə iki göl - əksi asiman...

Başı Qara qaya, ayağı zindan

Çiyin-çiyinədir neçə pəhləvan

Şahdağı qoynunda Sənəm yaylağı,

Nə Sənəm qocalar, nə də Şahdağı...

HEYiF O ƏVVƏLKİ BƏNÖVŞƏLƏRDƏN

Elə bil torpağın heyi qalmayıb,

Daha bənövşənin iyi qalmayıb,

Heyif o əvvəlki bənövşələrdən.

Bütövlər, nəhənglər, palıdlar gedib,

Villalar boylanır göy meşələrdən.

Köhnə arx yerində kollanıb otlar,

Quşu yuvasında boğur yenotlar.

Qırqovul perikdir bu guşələrdən

Alaq otu kimi yeyir torpağı,

Aman, bu yapışqan pişpişələrdən.

Şeirimiz bazarda gözləyir, baxır,

Şahpalıdın təzə azarı ağır.

Daha kövşə çıxmaz bu kövşələrdən

Heyif, ətirşahlar ətir paylamaz,

Nar dadı çəkilib güleyşələrdən.

Nağılda "Ələddin çırağı" keçdi,

Daha Fərhad-Şirin sınağı keçdi.

Canımız qurtardı o tişələrdən.

Gəlir dərd bolluğu, eşq kasadlığı,

Aşiq də naz çəkir görüşə hərdən.

Bəlkə də insanın ilk ayrılığı,

Mənafe oyunu, mülk ayrılığı -

Silahı şeytandan, gülləsi şərdən -

Xeyir Allahından şər allahları

Bütün intiqamı aldı bəşərdən.

Sən də insan oğlu, əlini saxla!

Sən Allah, şər-şeytan dilini saxla -

Qoy dünya qurtarsın əndişələrdən.

Çoxu şahquludur, xanquludular

Müslim doğulmazmı Aişələrdən?!

Bir meşə cığırı istər ayağım,

Üzümə su çilə, Soyuq bulağım.

Bir də nəşələnim bu nəşələrdən

Köhnə bulaqların şan torpağından

Sanki bal süzülür ağ rişələrdən.

Beləmi axacaq sular həmişə?!

Qoy mən də asılım həmişələrdən.

Gecələr bu yerə mələklər gələr

Yuyar saçlarını bulaq suyunda,

Torpağım, mənə də mərhəmət eylə

Ölək qucağında, qalaq suyunda.

Açın bulaqların şirin ağzını,

Açın hasarların darvazasını

Qoy bir nəfəs alsın dustaq meşəmiz.

İnsanın rəhmini qaytaraq geri,

Bənövşə fəhmini qaytaraq geri,

Qaytaraq dadını güleyşələrin,

Qaytaraq ətrini bənövşələrin.

SÖZÜ QAYIDANDA...

Dünyadan nakam getmiş cavan şairimiz Alim Məhərrəmliyə

Oxudum şeirini göynətdi məni,

Bir sarı sim üstə söylətdi məni.

Başqa aləmlərə, başqa hallara,

Başqa duyğulara öyrətdi məni.

Mən sənə şeirdən dərs dedim o vaxt,

Amma dərs deməyim lap nahaq imiş.

Sənin şeir duyğun, düşüncələrin

Mənim dediyimdən çox oyaq imiş.

Kimdən eşitmişdin ömür nağlını?

Bəs könlün nə idi - şeir qovluğu

Böyük qardaşına verdin ağlını,

Özünə götürdün dəlisovluğu.

Ayə, "dəli" oğlan,

dəlisov oğlan,

Nə gördün

özünə biganəlikdən?

Belə tənhalıqdan, pərvanəlikdən,

Qovulan ceyrandan,

qaçan əlikdən

nə gördün, bala?

Gizlində özünə dəydi ahların,

İtdi o məhəbbət nişangahların,

Ov keçdi bərədən,

aşdı gədikdən.

Kim getdi,

kim gəldi

murada yetdi?..

Əvvəl elə bildin

mələkdi dünya.

Yox, bala,

ələnən

ələkdi dünya.

Ələk ələndimi qurtardı getdi,

Ələkdə bir ovuc kəpəkdi dünya.

Ələnən ələklə neyləmək olar?

Bir ovuc kəpəklə neyləmək olar?

Heç kəs sevməz belə, sevilməz belə,

Sevgin də sonalar sonasıdır bil.

Sənin qələmində, sənin sözündə

Anan da analar anasıdır bil -

Deyəsən, bu mənim anamdır Vallah.

Sən də şərik çıxdın o göz yaşıma,

Şeir də yazmısan

"qara daşım"a -

Bilmədin ki, lap Arazı içsə də,

Anaların köynəyindən keçsə də

Öpdüyün yer isinib çat versə də,

Kainatın axsa dərya yaşları,

Göyərdə bilməz o qara daşları.

Bu qoca dünyanın öz havası var,

Dedin hər havayla oynamır adam -

Çiçəklər oynadı yaz havasına,

Subaylar oynadı qız havasına -

Sən də ki, oynadın

söz havasına -

Başında bir dəli sevda da vardı…

Uyub durnaların xoş nəvasına,

Oynada-oynada səni apardı.

Sözün qayıdanda, özün gəlmədin

Bəlkə qayıtmağa üzün gəlmədi.

Dövrandı, lap üzdən salıb üzünü,

Şairi vurdular, sözü əydilər;

Yenidən Yesenin asdı özünü

Təzədən Müşfiqi güllələdilər.

QUZEY

Nəmli xəzəlləri titrəyib əsən,

Taledən kölgəli, üstü çən quzey.

Həmişə gəlməyə qışı tələsən,

Həmişə baharı gecikən quzey.

Yəqin güneylərdən gəlir bu səda,

Yayılmış sabahın nuru aləmə.

Gəlmədi bu yayın günortası da,

Bu quzey doyunca bir günəş əmə.

Qabığı elə bil qara sürmədi,

Dibində qaralır otu, ələfi -

Bütün ömrü boyu günəş görmədi,

Quzey ağacının quzey tərəfi.

Yarıqaranlıqda açılmaz kefi,

Eh, üzü kölgəli yaşamaq çətin.

Quzey ağacının quzey tərəfi -

Doğmadı günəşi bu məmləkətin.

Qovuşur bədənim, donur kürəyim,

Bulud başım üstə dönüb tüstümə.

Quzey ağacına bənzər ürəyim,

İşığın kölgəsi düşür üstümə.

Doğmadı günəşi bu məmləkətin,

Biz başqa ümidlə çıxmışdıq yola,

İşıq kölgəsində yaşamaq çətin,

İşıq ola-ola, gün ola-ola.

Bir div nəfəsindən titrəyib əsən,

Əjdaha kölgəli, üstü çən mənəm.

Həmişə gəlməyə qışı tələsən,

Həmişə baharı gecikən mənəm.

MƏN Kİ…

Mən ki daha günəş ola bilmədim,

Mən ki daha ulduz ola bilmədim.

Hamının baxdığı, görə bildiyi

Göylərin tağında qala bilmədim.

Burda qalacağam,

mən elə burda,

Burda ocaq olub alışacağam,

Burda taleyimlə barışacağam,

Od-alov ömrünə qarışacağam.

Heç demirəm məni görələr haçan,

Bir isti yuvalı torpağı qucan

Dünyanın doğmalıq qolları varsa,

Doğma ocaqlara, yurdlara qarşı

İnsanın gedilən yolları varsa,

Mütləq o yol gəlib bura çıxacaq;

Nə qədər canda od, gözdə mehr var

Mütləq o gözlər də mənə baxacaq.

Torpaqda havayı daş qalan deyil,

Yaxşı tanıyıram mən bu dünyanı

Onun bir cığırı boş qalan deyil.

Aranı, yaylağı varsa bu elin,

İnsanın dağlarla söhbəti varsa,

Yol azan ümidin, üşüyən əlin

Yol tapıb isinmək niyyəti varsa,

O mütləq bu yerə gəlib çıxacaq;

Bilirəm havayı yanmır bu ocaq

Mütləq bu ocağa gəlməlidirlər.

Məndən də bir əhval bilməlidirlər.

Olsun üfüq boyu yatağı, yeri -

Mən daha nəhəng çay ola bilmədim

Burda qalacağam,

mən elə burda -

Burda bulaq olub qaynayacağam

Hərdən sırğa-sırğa damcılarımla

Burda çiçəklərlə oynayacağam.

Axtaran insanın hər addımbaşı

Böyüyən, kiçilən yolları varsa,

Duruluğa qarşı, saflığa qarşı

Dünyanın keçilən yolları varsa,

Mütləq o yol gəlib bura çıxacaq.

Yaxşı tanıyıram qaynar gözləri,

Qaynayan gözümə o göz baxacaq.

Mütləq sevgi yolu keçilməlidir,

İnsanın bir həsrət yanğısı varsa,

Mütləq bu sudan da içilməlidir.

Payızın ən kövrək çağına qarşı,

Meşəsinə qarşı, dağına qarşı,

Bənövşə boyuna, gül nəfəsinə,

Baharın yarpızlı arxına qarşı

yol gələn olsa,

Nə bilim, bir çəmən yaşıllıq üçün,

Ya da ki, minnətsiz yaxşılıq üçün

darıxan olsa,

O mütləq bu yerə gəlib çıxacaq;

Bilirəm havayı axmır bu bulaq.

Mütləq bu çeşməni görməlidirlər,

Bu ocağa salam verməlidirlər.

Musa YAQUB