Xaqani... - Asim YADİGAR - Poema (İxtisarla)

 

Proloq

İndi söz günəşi cahanda mənəm,

Şairlərdən üçqat ucadır rütbəm.

Dövrəmdə Ay kimi gəzirlər onlar,

İlham mayasını məndən alırlar.

 

Xaqani

Sözümdən qəm süzülür

            ağlayan kamanımdır,

Özüm də bir kamanam,

            sızlayan zamanımdır.

Pənbə-pənbə ucalan

            o ağ buludlar ki var -

Göy üzünü bürüyən

            ahımdı, amanımdı.

Bir kimsənin qəlbinə

            qoymaram qonaq düşə,

Qəlbim mehmanxanadı,

            qəm mənim mehmanımdı.

Qəlbimin səmasında

            Günəş gülər, Ay gülər,

İşıqlı sabahım var -

            qəlbimin gümanıdı.

Söz-sənət meydanında

            kimsəyə yer vermərəm,

Qəlbimin sultanı var -

            Xaqani xaqanımdı.

...Xaqaninin eşqilə

            dilə gəlmişəm bu gün,

Meyvəsini dərirəm

            onun sənət mülkünün.

Xaqani məktəbinin

            zəif şagirdiyəm mən,

Söz sehrin öyrənirəm

            onun şagirdlərindən...

 

III fəsil

İnsaf, mürüvvət gülü

            qalmamışkən cahanda

Etdiyim bu haraydan,

            bu nalədən nə fayda.

Bir qəssab dükanıdır

            bu dünya ilk çağından,

Qan axır damcı-damcı

            qəssabın bıçağından...

 

Xaqani

Zaman məngənə kimi

            sıxırdı Xaqanini,

Elə bil ki, sonuna

            çıxırdı Xaqaninin.

Zamanla yola getmək

            gəlməsin sənə asan,

Çalışar ki, mum etsin

            səni əlində hər an.

Yanıqlıydı Xaqani

            zəmanənin əlindən,

Giley-güzar yağırdı

            hər vaxt onun dilindən:

- Saqi, bir az şərab ver,

            dağıdım dərdi-səri,

Köksümü al-qan edib

            zəmanənin xəncəri.

Qurd oğlu qurd olasan

            gərək bu zəmanədə,

Yaşamaz, canım-gözüm,

            çiçək bu zəmanədə.

Hörümçək torlarından

            sərtdi iblis torları,

Baş çıxara bilərmi

            mələk bu zəmanədə?

Nə qədər zərif olsan,

            nə qədər kövrək olsan

Nizə deşər, dözərmi

            ipək bu zəmanədə?

Ya vərəm bağlayacaq,

            ya da qan qusacaqdı,

Nə qədər dözəcəkdi

            ürək bu zəmanədə.

Zəmanənin sacında

            qovrulan tək sənmisən,

Milyon-milyon oğul var

            səntək bu zəmanədə.

Leş sökən qarğalara

            həsəd çəkmə, Xaqani,

Gəl, ürək qanımızı

            içək bu zəmanədə.

Deyirlər ki, çox içir

            son zamanlar Xaqani,

Şərab içmək dünyada

            belə günahdır yəni?

Bir tikə çörək üçün

            satılır abır, həya,

İnsan dərd çəkmək üçün

            gəlirmi bu dünyaya?

Şərabla unuduram

            çox ağrını-acını,

Mən şərabda tapıram

            dərdimin əlaçını.

Zəmanə zəhər süzür

            camıma damcı-damcı,

Çırpılır ürəyimə

            zəmanənin qırmancı.

Kəmfürsətlər atını

            sinəmdə çapıb keçir,

Mənim ömür dəryazım

            həmişə dərd-qəm biçir.

İnsan qanı içənlər

            çoxalır gündən-günə,

Namərdlər birə salır

            çomərdlərin kürkünə.

İnsan qanı içmirəm

            mən ki, hər səhər-axşam,

Şərab içib, dünyanın

            özünü unutmuşam.

Nə varsa bu dünyada

            nadanların əlində,

"Mənəm-mənəm"lik bitib

            çox qanmazın dilində.

Bir gündə yüz insanın

            qanın soran var, inan,

Onlar daha qorxuncdur

            Zöhhak ilanlarından!

Mən özgə süfrəsinə

            göz dikmədim heç zaman,

Həmişə nuş edirəm

            ürəyimin qanından.

Boşboğaz qarğaların

            səsi tutub aləmi,

Qəfəsdəki bülbülün

            kimə gərəkdir qəmi?

Qəfəslərdə can verən

            pələngə bax, qurda bax,

Şirin ətrafındakı

            tülkü, çaqqaldı ancaq...

Kürsülərə daraşıb,

            sən işə bax, ay aman,

İki eşşək arpasın

            bölə bilməyən nadan.

Çoxu Günəş qəlbimin

            xəbərsizdi nurundan,

Onu gecə kürkünə

            bürüyürəm hər zaman.

Altı xəzinə dolu

            dağa bənzəsəm də mən,

Çoxları xəbərsizdi

            bu qızıl ürəyimdən.

Mən İsa süfrəsinə

            göz dikmədim heç zaman,

Dadıram öz süfrəmin

            halal qırıntısından.

Qoy bəsləsin bu dünya

            yaramazı, qanmazı,

Mən ki, öz Allahımdan

            olmamışam narazı.

Kəmfürsətlər əlindən

            eyləyirəm dad, aman,

Nadanlar əlindəndir

            qəlbimdən süzülən qan.

Bir az şərab ver, saqi,

            unudum bu dünyanı,

Mənlə şərab içməyə

            huşyar dost varmı, hanı?

 

XIII fəsil

İsmətəddin şahda Məryəm hökmü var,

Kandarın cənnət nişanı seçmişəm.

Parlaq ulduzlar alır ondan ziya,

Mən də o parlaq ziyanı seçmişəm.

 

Xaqani

Bir karvan gəlib durdu

            həyətinin önündə, 

- Bu nədir belə, Allah,

            kimdir bu toy-düyündə?

Bu karvanda gələn kim,

            nədir arzu, diləyi,

Həyəcandan quş kimi

            vurdu onun ürəyi.

Yoxsa yenə Axsitan

            əl çəkməyir yaxamdan,

Yoxsa məni Şirvana

            zorla apardır xaqan?!

Yox, ölərəm, getmərəm

            bir də Şirvana sarı,

Bağlanıb o yerlərə

            qəlbimin qapıları.

Zindana üçüncü yol

            düşmək istəmirəm mən,

Burda azadam tamam

            dünyanın hər qəmindən...

...Küçədə qalxdı səs-küy,

            səslədilər şairi,

Titrədi ürəyinin

            sanki bir-bir telləri.

İsmətəddinin səsi

            çatdı qulaqlarına,

Bircə anda dünyanı,

            sanki verdilər ona.

Bircə anda quş kimi

            uçdu qapıya sarı,

Parçalandı önündə

            həsrətin daş hasarı.

Tez düşdü kəcavədən

            İsmətəddin - o mələk,

Titrədi şair qəlbi

            bir nanə yarpağıtək.

Bircə anda şairi

            süzüb başdan-ayağa,

Atıldı qucağına -

            Sığındı, sanki dağa.

Birdən nə düşündüsə

            susdu qadın bir anlıq,

Xaqaninin qəlbinə

            od saldı mehribanlıq.

- İçəri keçin, - deyib

            yol göstərdi hamıya,

Özüsə heyran-heyran

            baxdı bir müddət Aya.

Xaqaninin balaca

            otağına doğdu gün,

Şairin qəlb otağı

            işıqlandı büsbütün.

Söylədi parlaq Aya:

- Sən hara, bura hara?

Gəlişinlə daxmamı

            inan, boyadın nura.

Şirvandan ayrılanı

            günüm ah-vayla keçir,

Bu qəfil gəlişinin

            səbəbini söylə bir?

İsmətəddin bir anda

            sarıldı Xaqaniyə,

- Niyə belə eylədin,

            niyə axı, de, niyə?

Sənsiz günüm qaradır,

            yaşaya bilmirəm mən,

Bu həsrəti qəlbimdə

            daşıya bilmirəm mən.

Ziyarətə gedirəm -

            yolum Məkkəyə sarı,

Sonuncu xahişimi

            gəl yerə salma barı.

Bilirsən, Axsitan da

            xeyli pərişan olub,

Qəlbinə dəydiyindən

            yaman peşiman olub.

Qayıt ev-eşiyinə,

            Şirvan çağırır səni,

Ayrılığa bu qədər

            dözə bilirsən yəni?

- Əlacım nə, Təbriz də

            doğmadır, doğma mənə,

Yeməyə əsirgəmir

            bir tikə loxma mənə.

Gündü ötüb-keçəcək,

            yaxşı-yaman dözürəm,

Düzdü, hərdən inciyib

            həyatımdan bezirəm.

Sonra da deyirəm ki,

            alış hər dərdə, qəmə,

Hər ötüb-keçənləri

            ürəyə yük eyləmə.

Ötüb daha karvanım,

            bitibdir ömrüm-günüm,

Qışqırsam da içimdə

            daha batıbdır ünüm.

Bir sözümü sırğatək

            sən də qulağından as,

Bir el sözü var: - Kişi

            tüpürdüyün yalamaz!

Bir günlük çörəyimi

            yeddi yerə bölərəm,

Bir də şah süfrəsinə

            əl uzatsam ölərəm.

Bir tikə çörək üçün

            abrımı satmaram mən,

Bir də şah qapısında

            köpəktək yatmaram mən!

İsmətəddin sızladı,

            ağladı, yalvardı çox,

Xaqani bircə kəlmə

            söz söylədi: - yox ki yox!

...Bir mələk gözüyaşlı

            getdi Məkkəyə sarı,

Xaqani göz yaşıyla

            oxşadı o yolları.

...Ötdü günlər, həftələr,

            aylar gəlib ötüşdü,

O yenə qayıdanda

            yolu Təbrizdən düşdü.

Çox yalvardı şairə:

- Bəsdir, inadı burax,

Gəl qayıdaq Şirvana,

            yalvarıram, sözə bax.

Xaqaninin qəlbindən

            axsa da qara qanlar,

Dedi: - Qayıtmağımın

            axı nə mənası var?

Qayıtsam göy əsgiyə

            bükəcəklər günümü,

Yenə də salacaqlar

            Aya, günə ünümü.

Təbriz ata qucağı,

            burda qalacağam mən,

Ömrün əcəl zəngini

            burda çalacağam mən.

İsmətəddin gördü ki,

            səyi əbəsdir, əbəs,

Gördü yalvarışları

            ona əsər eyləməz.

Dedi: - Tərif demisən

            axı özün Şirvana,

Niyə bu gün uzaqdan

            yadtək baxırsan ona?

Xaqaninin xəyalı

            uçub getdi Şirvana,

Xatırladı bir zaman

            nələr yazmışdı ona:

"Şirvan ki var, hər cəhətdən

            ülviyyətin anasıdır,

Onun hər cür səhər yeli

            dərdlərimin dəvasıdır.

...İndi Şirvan mənə həsrət

            qalmış ağır intizarda,

Çünki ora ədəb yurdu,

            cəsur şirlər yuvasıdır.

Mərifətdə Şirvan əhli

            yüksək durur ərəblərdən,

Xaqaniyə həyat verən

            doğma yurdun havasıdır".

İki gilə yaş dondu

            Xaqaninin gözündə,

Şirvan belə gül açdı

            Xaqaninin sözündə.

Duydu o gözəl mələk

            Xaqaninin dərdini,

Gördü həsrət sındırır

            mərd şairin qəddini.

Amma qüruru qoymur

            dediyi sözdən dönə,

Gördü necə sevgi var

            Xaqanidə vətənə.

Sığınıb Xaqaniyə

            yenə dil tökdü ona,

Yalvardı ki, qaytara

            yenə onu Şirvana.

...Son kərə Xaqaninin

            sarıldı o, boynuna,

Bilmədi nə söyləsin

            fələyin bu oynuna.

Karvan yola düzəldi -

            getdi Şirvana sarı,

Qəlbində ilk eşqinin

            sonsuz qəmi, qübarı...

O getdi... Yol boyunca

            axdı gözünün yaşı,

Qaldı, Təbrizdə qaldı

            qəlb dostu, qəlb sirdaşı.

Yol boyu inildədi,

            göz yaşı axıtdı çox,

Bir daha Xaqanini

            görə biləcəkdi? Yox!

...Şairin son qərarı

            amansız qərar oldu,

Şamaxıya dönmədi,

            Təbriz ona yar oldu.        

Ömrün iyirmi üç ili

            keçdi ulu Təbrizdə.

Ölüm şərbətini də

            içdi ulu Təbrizdə.

2010-2020

© Müəllif hüquqları qorunur! Mətndən istifadə etdikdə istinad mütləqdir! 


© Müəllif hüquqları qorunur! Mətndən istifadə etdikdə istinad mütləqdir!