"Firidun" poeması Cənubi Azərbaycanda milli azadlıq uğrunda gedən xalq hərəkatından bəhs edir. Əsərdə Azərbaycanın milli qəhrəmanı Firidun İbrahiminin ictimai və inqilabi fəaliyyətindən, xalqla yaxından bağlılığından, milli hökumətin müvəqqəti məğlubiyyətindən sonra onun qəhrəmancasına həlak olmasından bəhs edilir.
Dünyada azadlıq uğrunda mübarizə edən bütün gənclərə ithaf edirəm...
Gözaydınlığı
- Hardasan, ay Qəni, gözlərin aydın,
Talvarın altından yaxına gəl bir.
Fatma salamatdır, bir oğlun oldu,
Oğul bu dünyada gözəl töhfədir.
- Çox sağ ol, ay bibi, çox razıyam mən,
Sənin sədaqətin bəllidir bizə.
Biz ayrı düşməyək bu şəfqətindən,
Anasan, böyüksən sən evimizə.
Demə ki, sonsuzam, sıxılma bir də,
Fatma da qızındır, sevin, gül, danış...
Bəxtin solub getdi acı illərdə,
Bilirəm, saçın da vaxtsız ağarmış.
Sənsən məşəqqətin canlı qurbanı,
Ərin də, evin də getdi əlindən.
Bilirəm, başının tükləri sanı
Nələr çəkməmisən bu torpaqda sən?!
- Ay oğul, qanını qaraltma, yetər,
Bu gün şadlıq edib sevinək gərək.
Deyirəm, dünyada hər şeydən betər
Odur ki ümidsiz qovrulur ürək!
Qarı əllərini qaldırdı göyə,
Yenə dua etdi öz adətilə.
Qəni öz evinə, öz qapısına
Baxdı bir atalıq məhəbbətilə...
Onun ürəyindən nələr keçmədi,
Oğul atasıyam, - deyə sevindi.
Köksünə sığmadı şirin arzular,
Fərəhdən, elə bil, uçacaq indi.
Bu zaman bir "inqə" sədası qalxdı,
(İl kata olanlar duyar bu səsi...)
Yox, bəlkə quşlardı, qondu qapıya?
Onlardır oxuyur bahar nəğməsi?!
Qəni bu atadan qalma evinin
Açdı qapısını indi atatək.
Danışa bilsəydi, nələr deyərdi
Onun sinəsində çırpınan ürək?!
O açdı qapını mehriban, gülər,
Öpdü saçlarından təzə ananın.
Söylədi: - Ay Fatma, deyirəm, yəqin
Düzələr gərdişi bu gəc dövranın.
Mən sənə bəxşiş də gətirməmişəm,
Bağçadan dərdiyim güllərdən qeyri.
- Ay Qəni, bu nə söz, bu nə gileydir?
Biz ki, çox görmüşük çətin günləri.
Deyə, asta-asta danışdı Fatma,
Heç sənə darıxmaq yaraşmır, Qəni?
Həmişə zülümə, möhnətə qarşı
Mən meydan oxuyan görmüşəm səni.
Zindana da düşdün, işsiz də qaldın,
Getdiyin haqq yoldan geri dönmədin.
Sən elə yandın ki, başının üstə
Tufanlar da qopdu, yenə sönmədin...
Ata ehtiyatla əyildi birdən,
Beşiyin içində uşağa baxdı.
Yuxuda ağlayıb, sevinən körpə
Sanki, atasıyla danışacaqdı...
Öpmədi körpəni ata, doğrusu,
Qorxdu bu təmasdan uşaq diksinə.
Fatmanın alnından, qara saçından
Ehtiramla öpdü, o dönə-dönə.
- Eh Fatma, nə qədər ağıllısan sən,
Fəqət, nə eləmək, atayam mən də.
İstərdim bəxşişlər, xələtlər alam
Dünyaya bu körpə balam gələndə...
Keçdikcə saatlar, keçdikcə günlər
Ana bir maraqla baxdı körpəyə.
Qara saçlarına sığal da verdi,
"Oğlumun ad günü olacaq", deyə.
Yeddi gecə
Bibi xonça bəzəmiş,
Qalmasın nisgil deyə.
O, noğuldan, şirnidən
Düzmüş kiçik süfrəyə.
Yığdığı quruşlara
Aldırmış ət, düyü, yağ.
Zaman çəksə də onun
Sinəsinə neçə dağ -
Çalışır şad görünə.
Gözlərində gizli qəm.
Deyir: - Qəni, darıxma,
Mən özüm əhd etmişəm:
Oğlunun ad günündə
Dolanam əl-ayaqda.
Hələ qonum-qonşudan
Çağırmışam qonaq da...
***
Gəlmişdir tanışlar, qohumlar - hamı,
Bu da Astaranın öz adətidir.
Bu "yeddi gecə"də şənlik eləmək
Elin bir-birinə məhəbbətidir.
Gəlinlər söz atır qarıya hərdən;
- Bibili, toyunda xəbər ver bizə.
- Burda nişanlılar qəhətə çıxmış,
Gərək bir özümü verəm Təbrizə.
Deyib, heç qarı da pozmur halını,
Gülüşür bu sözə ürəkdən hamı.
Gəlin Fatmanın da köksünə sığmır
Sevinci, şadlığı bu ad axşamı...
***
Süfrə yığışdı artıq,
Ortaya xonça gəldi.
Sanki məclis içində
Təzə məclis düzəldi.
Bibiyə döşək salıb
Yer göstərdi qız-gəlin.
Bu da bir adətidir
Bizim obanın-elin.
Körpə qundaq içində
Dolandı əldən-ələ.
- Elə mübahlıq gətir
Balaca qədəminlə.
Deyə, bu xoş arzunu
Hamı təkrar elədi.
Xeyir-dua verdilər,
Bizdə qayda belədi.
Qarı bir ehtiyatla
Aldı uşağı yenə.
Baxdı necə şəfqətlə
Onun məsum üzünə.
Körpənin qulağına
O, çoxlu sözlər dedi.
Ananın övladına
Bu ilk nəsihətiydi.
- Əlin əyri olmasın,
Xəbərçilik bilmə sən.
Biz görmədik, ay bala,
Sən xoş günlər görəsən!..
Qonaqlar dağılışır,
Gün doğur, dan sökülür.
Körpənin beşiyinə
Göydən şəfəq tökülür...
***
Gün günə qovuşduqca
Firidun da böyüdü.
İlkin məktəbi oldu
Ona ana şəfqəti,
Bir də ata öyüdü.
Sonra getdi məktəbə,
Meylini dərsə saldı.
İllər qanadlı quştək
Uçub arxada qaldı...
Firidun sual verir
Fatma süfrə açdı, tez şam gətirdi,
Ata da, oğul da iştahla yedi.
Fəqət, Firidunun baxışlarından
Ata hiss elədi kədəri, dərdi.
Sonra Firiduna - yaxın gəl - dedi.
Yəqin yorulmusan, ağıllı balam?
Gəl, mənim yanımda bir dincəl, dedi.
Bu mehribanlıqdan, bu nəvazişdən
Firidun kövrəldi, bir də tutuldu.
Min sual oynadı yenə başında,
Sinəsi ahlarla boşaldı, doldu...
- Nə olub, ay oğul, bir danışsana,
Ah çəkmə, kim dəyib xətrinə? - söylə.
Bəlkə də bir xata çıxıb əlindən,
Gəl məni hər şeydən sən agah elə.
Firidun tutuldu, bir bulud kimi,
Sanki, göy kişnədi, ildırım çaxdı.
Ürəyində nisgil, üzündə giley,
Bir anlıq atanın üzünə baxdı.
Sonra dilə gəldi, elə bil, çaylar,
Açıldı uşağın qaşı-qabağı.
O kiçik qəlbində, böyük dərdini
Danışdı ataya böyüksayağı:
- Rəhim, yazıq Rəhim, bu səhər müdir
Onu həmişəlik qovdu məktəbdən.
"Oxumaq pulunu tamam üç aydır
Söylədi hələ də verməmisən sən".
Dedi: - "Get özünə ayrı peşə tap,
Zorla ki, oxumaq yaraşmaz, bala".
Rəhim çantasını götürüb getdi,
Bir yol da qanrılıb baxmadı dala.
O getdi, gözlərim qapıya baxdı,
Az qaldım dalınca çağıram - Rəhim.
Deyəm bu boş qalmış yerinə sənin
Mən bir də nə təhər baxaram, Rəhim?
Hər səhər heç dərsə başlamadan biz,
Dua oxuyuruq şahın canına.
Ata, məsləhət ver, olmaz ki, Rəhim
Bir məktub göndərib, desin ki, ona -
Ey bizim ölkənin möhtərəm şahı,
Qovublar məktəbdən məni boş yerə.
Atamın, anamın ümidiyəm mən,
Ey şah, əmr eləyin bizim müdirə.
Məktəbin haqqını verərəm yəqin,
İşə girəcəkdir ata səhərdən.
Deyir, mən işlərəm, sən oxu, oğul,
Təki, gözübağlı qalmıyasan sən.
"Adilsən", "Böyüksən", gəl əsirgəmə
Bizim üstümüzdən kölgəni, ey şah...
Gecə də, gündüz də dua edərik
Sənə cansağlığı bəxş etsin Allah.
- Ata, məsləhət ver, yol göstər bizə,
Sabah mən də bəlkə, düşdüm bu günə.
Məgər yoxsul olmaq bir qəbahətdir?
Oğlu həsrət qalır məktəb üzünə.
Hacının, malikin, tacirin oğlu
Hər səhər bizimlə bir dua edir.
"Yoxsulsan, get ayrı peşə tap, bala"
Söyləyən müdirin məqsədi nədir?!
Yəqin razı olmaz şah belə işə,
Məktəb dövlətindir, müdirə nə var?!
Deyirlər, şah özü əmr etmiş gərək -
Oxusun ölkədə bütün balalar?..
Uşağın gözlərində
Neçə sual, neçə söz.
Atanın ürəyini
Kabab edir alov, köz.
Uşaq baxır ataya,
Atanın fikri darda.
Dərddən birləşə bilmir
Bu doğma baxışlar da.
Ata indi nə desin,
Hardan başlasın sözə?
Ata ürəyi istər
Bu böyük dərdə dözə!
Yalan danışsınmı o?
Yox, yalan nəyə gərək,
Yalana yol verərmi
Ləkə görməyən ürək?!
Nə desin, nə söyləsin.
Axı, məktəb, dərsi
Yazmağı sevsin ancaq.
Bir siqar alışdırır,
Qullab vurur dərindən.
Eh, nələr, nələr keçir
Atanın gözlərindən:
Yoxsulların fəryadı,
Kəndlinin nəm daxması.
Göz yaşıyla ucalan
Saray, zülmət dünyası.
Bir də qanlı vuruşlar,
Xalqın haqq deyən səsi:
O əlçatmaz, quşqonmaz
Qəsri Qacar məhbəsi...
Gecənin bir yarısı
Yoxa çıxan igidlər,
Yurduna barmaqlıqdan
Həsrət baxan igidlər...
Danışsınmı kasıbın
Burda günü qaradır?!
İnsanlar var, dünyada
Xariqələr yaradır?
İnsan var ki, ömrünü
Dərd alır duman kimi.
İnsan var, həyat sürür
Qalib bir insan kimi!
Nə balası beşikdə -
Çörək deyib ağlayır,
Nə ana günahkartək
Dizini qucaqlayır.
Fikirlərdən ayrılıb
Ata baxır oğluna.
Tarix kimi danışır
Bildiklərini ona.
Oğlan heyrət içində,
Ata danışır hələ.
Deyir, oğul istərəm
Elin göz yaşın silə.
Yox, yox, hər daş altında
Neçə-neçə igid var.
Onlar alacaq yəqin
Haqqınızı, balalar!
Ataya qulaq asır
Oğul heyrət içində...
Süfrədəki çay tamam
Soyuyub, buza dönmüş,
Atanın həsrət gözü
Yanan ulduza dönmüş.
Yuxusu qaçmış tamam,
Gözü yol çəkir yenə.
Bir şəfqətlə baxır o,
Firidunun üzünə.
Ata, sanki həyatın
Sirrin açır oğluna,
- Bəs müəllim bunları
Niyə deməmiş ona?
Əkib, biçən kəndlidir,
Müftə kef çəkən ərbab.
Bu zülmə yoxsul yazıq
Nə təhər eləyir tab?
Burda iki cür insan,
İki cür həyat varmış.
Bəs nə üçün müəllim
Uşaqları aldatmış?
Elə bil ki, yuxudan
Ayılır uşaq yazıq.
Çəkilir gözlərindən
Pərdə-pərdə qaranlıq...
Firidun darülfünunda
Tehran. Darülfünun. Qaynar bir həyat.
Gənclik, bir çağlayan su deyilmi bəs?!
Yaxşı deyiblər ki, tapılmamışdır
Həyatda gəncliyə bərabər, əvəz.
İnsan həyatında gənclik bahardır,
Min bahar gəlsə də, o dönmür geri.
Mənim də, sənin də, onun da yəqin
Özünə şirindir gənclik illəri...
O kimdir, əynində boz kostyumu var?
Xurmayı saçını yan daramışdır.
O gülümsər gözlər, o nazik bığlar
Bilsəniz, nə qədər mənə tanışdır?!
Boyu da bəstədir, görənlər bilir,
Əlləri qadının əlindən incə.
Dostlar, yaxın gəlin, dindirin onu,
Nədir bu cavanı sıxan düşüncə...
Onu fikir almış, durardı yəqin,
Özü salam verib, əhval tutardı.
Gərək arxasınca mən özüm gedəm,
Bəlkə ürəyində bir sözü vardı?!.
Açdı qapısını professorun
Firidun ədəblə salam söylədi.
- Əziz professor, hər sözünüzü
Buyurun, can-başla hazıram - indi.
Qaldırıb əlini tez professor
Dedi: - Çək stulu, yaxına gəl bir.
Anandan barı, heç kağız gəlirmi?
Necə keçinirlər, atan necədir?
- Atam da bir yaxın dostundan dünən
Məktub göndərmişdi, salam var sizə.
Yazır, vətənini sevən bir adam
Gərək sürgündə də yaşaya, dözə...
Atam Nəhavənddə, özüm burada,
İndi başsız qalmış ailə tamam.
Eh, necə səbr etsin bu haqsızlığa
Gözüylə hər zülmü görən bir adam?
Firidun danışır, qoca alimsə
Qalxıb var-gəl edir otaqda yenə.
Gah siqar yandırır, gah da eynəyi
Çıxarır, təzədən taxır gözünə.
Ağarmış saçında gəzir əlləri,
Beynində min fikir oynayır, sönür...
Qəzəbdən çatılır, qaşı-qabağı,
Sinəsi atlanır, qəlbi döyünür.
Əyləşir təzədən öz yerində o,
Deyir, diqqətli ol hər işində sən.
Hər daşın altında bir casus yatır,
Bunu yaxşı, yaxşı gərək biləsən.
Bəzi üzdəniraq müəllimlər də
Gündə neçə dona girirlər, bala.
Adam var, bircə il xaricdə qalıb,
İndi fars olduğun danır az qala...
Al, bu Əraninin yazdığı kitab
Zindan həyatımdan bir yadigardır.
Burda anaların əhdi, arzusu,
Cavan gəlinlərin göz yaşı vardır.
Orda yazılmışdır əsil həqiqət,
Həyat, mübarizə, döyüş, inqilab.
Sizə yol göstərməz bu yazılartək
Bilin ki, hər qalın bəzəkli kitab.
Fəqət, ehtiyatlı tərpənin bir az,
"Ehtiyat igidin yaraşığıdır".
Qoruyun bu böyük yazıları siz,
Bunlar kor gözlərin bir işığıdır...
Yenə eynəyini çıxarır qoca,
Gəzir ağ saçında qansız əlləri.
Ömrünü ellərə qurban vermişdir
O, ağı qaradan seçəndən bəri.
Gah vətəndə olmuş, gah da qürbətdə,
Bir yol dönməmişdir ilqarından o.
Onu gözləsə də mal da, sərvət də,
Doymamış yurdunun baharından o.
Vətənə qayıtmış, vətənə bəli -
Yad ölkə, söyləmiş, qəfəsdir mənə.
Cavan müəlliməm, arvadım, anam,
Bir də yoxsul evim, bu bəsdir mənə.
Elsiz bal da yesəm, zəhər dadacaq,
Yavan çörək yesəm, vətəndə yeyim.
Axı bu torpaqdan hərarət almış
Mənim bu nisgilli, dərdli ürəyim.
Sonra həbsxana, sürgün, ayrılıq,
Cavan arvadının ölüm xəbəri.
Kimsəsiz otaqda yola saldığı
Qocalıq, subaylıq, tənha illəri...
Onun gözlərində canlanır bir də,
Hər şeyi elə bil görür indicə.
Dolmuş gözlərini eynəyin altdan
Arıq əllərilə silir xəfifcə.
Deməyin kişi də heç ağlayarmı?
Fateh bir insan da ağlayar bəzən.
Qocanın gözündə parlayan o yaş
Elin göz yaşıdır, hiss edirəm mən.
Bir də nakam qalan məhəbbətidir,
Həzin kaman kimi inləyir belə.
Gəlin, toxunmayaq, dostlar, amandır
Qocanın qəlbində o həssas telə...
O ilk məhəbbətin, ilk təranəsi,
Bir də ki, bir də ki, son nəğməsidir.
O kama çatmayan eşqin, diləyin
Pərdə-pərdə qalxan həzin səsidir...
Qoyun qulaq assın qoca o səsə.
Hər kəsin öz eşqi, öz həvəsi var.
Əlimdən gəlsəydi pozardım sizi,
Siz, ey məhəbbətə dönük çıxanlar.
Firidun əl tutur, sakitcə gedir,
Qocanın gözləri qalır qapıda.
Bir an fikir, xəyal. Sonra zəng səsi,
Çıxır bir təmkinlə otaqdan, o da...
Həyat haqqında düşüncələr
Gecə yarıdan keçir,
Hələ yatmayan da var.
Gəlin, yaxına gəlin,
Görək, nə edir onlar?
Otağın rəflərində
Qəzetlər dəstə-dəstə,
Kitablar qalaq-qalaq,
Üzlərə işıq salır
Zəif yanan bir çıraq.
Biri kətil üstündə,
Biri taxtda oturmuş,
Biri əlində jurnal
Ayaq üstündə durmuş.
Sadə parçadan onun
Əynində pijama var,
Səliqəli geyməyi
Çox sevərdi, o, dostlar.
Saçını yan daramış,
Gözləri gülür yenə.
Əlindəki jurnalı
Oxuyur dönə-dönə...
Hər kəlmənin üstündə
Neçə sual, söz olur,
Müqəddəs fikirlərlə
Baş dolur, beyin dolur.
Mən demədim kimdir o,
Tanışdır çoxdan bizə.
Qəlbində baş qaldırır
Arzu təzə, söz təzə...
Danışırlar ümidlə,
İnamla, hərarətlə.
Danışırlar, vətənə
Sonsuz bir məhəbbətlə.
Danışırlar sakitcə,
Danışırlar təkbətək -
Başqa cavanları da
Başa salsınlar, gərək...
- Mən, sən, o sakit dursaq,
Kim çarə gəzər axı?
Elin gücü bir olsa,
Neyləyər bizə yağı?
Danışdıqca Firidun
Hiddəti coşur onun.
Deyir: "Fəryadı birdi
Burda şəhərin, kəndin.
Bizdən ümid gözləyir,
Doğma vətən, doğma el...
Təkcə təhsil almaqla
Dərdlər sağalan deyil...
Gözlərdəki pərdəni
Cırıb ataq bir yana.
Azadlıqdan xoş nə var
Bu dünyada insana?!
Qoy təhsili qurtarım,
Burda qalmaram, bir an.
İntizarla gözləyir
Yolumu Azərbaycan.
Təbriz ümman kimidir,
Dalğa-dalğanı aşır.
Xalqın haqq-hesab günü
Anbaan yaxınlaşır,
Anam da yazıb: "Tez gəl,
Bağımızı aldılar.
Dəyirmanı yandırıb
Yaman günə saldılar".
Yazıq anam, yazır ki,
Gəlsən, pis keçməz bizə.
Bilmir ki, mən birbaşa
Getməliyəm Təbrizə.
"Xavərno" qəzetində
Gedib işləyəm gərək.
Ana dildə məqalə -
Necə səslənər görək?!
Axı bizim dildə də
Yaranıb neçə nəğmə.
Füzuli, Vaqif, Möcüz
Səs salıbdır aləmə.
Qanun yazdı Xətai
Doğma dilində fəqət,
Şeirə, sənətkara
Ürəyində məhəbbət.
Firidun danışdıqca
Qulaq asır dostları.
Gündüzə yol axtarır
Onlar bu gecə yarı...
Arada neçə söhbət,
Neçə-neçə söz olur,
Kiminin fikri yanlış,
Kiminin ki, düz olur.
Danışır gənc tələbə,
Tutulmuşdur bir qədər.
Deyir: - Tətil etməklə
Nə udacaq fəhlələr?
Dünənki nümayişdə
Neçəsi öldü nahaq.
Zərər çəkən, əzilən
Yenə yoxsuldur ancaq.
Məncə, yaxşı olar ki,
Ərzə yaza fəhlələr,
Sahibkar da güzəştə
Gedər, yəqin bir qədər.
Nahaq qan axmaz daha,
Ölməz arada fəhlə.
Son qoyular bu qanlı,
Vuruşlara, tətilə.
Soruşur bir başqası:
- Firidun, başa sal bir,
Bəlkə bizim fikrimiz
Kökündən düz deyildir?
- Səhvdir, fikriniz, qardaş,
Əranini oxuyun.
Ondakı fikirləri
Təhlil eləyin, duyun.
Şüurun da silahı
Mübariz bir kitabdır.
Fəhlənin azadlığı,
Haqq səsi, inqilabdır.
Sahibkar bir gün keçər,
Bir yol güzəştə gedər.
Nə üçün mərhəmətlə
Gün keçirtsin fəhlələr?
İş onun, dəzgah onun,
Qabarlı əllər onun,
Torpaq üstə tökülən
Puçur-puçur tər onun.
Niyə o, xahiş etsin
Ərzə yazsın hər səfər,
Sahibkarın ürəyi
Rəhmə gələ bir qədər?
Kəndlinin də həyatı,
Ömrü-günü qaradır.
Əkir, biçir, ərbaba
Xoş güzəran yaradır.
Bəs o yazıq nə etsin,
Odamı dözsün belə?
Allahın hər əmrinə?!
Qardaşlar, "Ajeri"də
Oxuyun yaxşı, yaxşı,
El gücü, el yumruğu
Birləşsin zülmə qarşı.
Dinləyir Firidunu
Dostlar heyrət içində.
Dan sökülür, ulduzlar
Qalır zülmət içində.
Ayrılıq və görüş
Hüquq şöbəsini bitirdi bir gün,
Firidun diplomu əziz saxladı.
Ürəyində arzu, gözündə gülüş,
Neçə yol diplomu açıb yoxladı.
Tehran dəbdəbəli olsa da onu
Bağlaya bilmədi özünə bir an.
Yığdı şeylərini, bir məhəbbətlə
Görüşüb ayrıldı yoldaşlarından.
Qoca alimin də getdi yanına,
- Kim bilir, bəlkə də görüşdük - dedi.
Həyat təcrübəsi öyrədib axı -
Bizim düşmənimiz, cəbhəmiz birdi.
- Yəqin görüşərik, qoca alim də
Əl tutub görüşür, tez Firidunla.
Silib eynəyini, taxır gözünə,
Qəhərdən titrəyir səsi az qala.
Oğula tamarzı atalar kimi
Öpür Firidunun alnından qoca.
Eh, necə istərdi, oğul böyüdüb
Dalınca baxaydı o da doyunca...
Firidun ahəstə çıxır qapıdan,
Üzündə, gözündə bir ümid yanır.
Qalxır öz yerindən ağsaçlı alim
Qapının önündə xeyli dayanır.
Kövrəlir yenə də bu ayrılıqdan,
Bir siqar yandırır məlal içində.
Unudur özünü, yenə qərq olur
Gah acı, gah şirin xəyal içində...
***
Firidun Təbrizə gəlir bir səhər,
İlk dəfə gördüyü bu gözəl şəhər
Ona doğma gəlir, ona xoş gəlir,
Vətən havasından ruhu dincəlir.
Baxır binalara köhnə tanıştək,
Geniş küçələri bir-bir keçərək,
O, Ərk döngəsində bir otaq tutur,
Bir çamadan qoyur, bir kiçik bağlı.
Qonşu arvadları xeyli maraqlı:
- Bəs şeylərin hanı?
- Şeylərim? Budur!
Firidun bağlını göstərib gülür.
(Kasıbın dərdini kasıblar bilir).
Qonşu utanaraq öz sualından
Deyir ki: "Qəm yemə, ay cavan oğlan,
Mən səndən kasıbam, düzünə baxsan.
Sən hələ çox pullar qazanacaqsan.
Nə ola, ömrünün sonu xoş gələ,
Sən bir bağlamayla gəlmisən, ancaq -
Nə var istəyirəm, nə də ki, otaq,
Deyirəm, kaş, balam əliboş gələ.
Fəqət gəlib çıxa...
- Oğlun hardadır?
Zalım əlindədir, bala, dardadır.
Eh, nə deyim sənə, nəyi danışım,
Çox bəlalar çəkmiş bu yazıq başım.
Yollar yorğunusan, get dincəl indi,
Dərdi söhbət etmək dərddən çətindi.
Vaxt gələr, deyərəm. Kim bilir, bir də
Çarə tapılarmı bu ağır dərdə?
Bəlkə dövran döndü, zaman dəyişdi,
Oğlum azad oldu, özü danışdı.
Firidun tez qalxdı səhər yataqdan,
Onun qulağına qonşu otaqdan
Həzin bir səs gəldi, ağlamaq səsi -
Yazıq bir ananın odlu nəfəsi,
Elə bil qarsırdı daşı-divarı.
Sonra da ananın hıçqırıqları
İsti göz yaşında boğuldu birdən.
Firidun sakitcə qalxaraq yerdən
Asta addımlarla çıxdı həyətə.
Ananı ağladan bu müsibətə
Şərik olmaq üçün düşündü xeyli.
Həyatdan, taledən belə gileyli
Ana Firidunla durub üz-üzə
Danışdı başından gəlib keçəni:
- Bir zülm eləmiş ki, ağalar bizə,
Mən neçə gündüzü, neçə gecəni
Durub nəql eləsəm, qurtarmaz yenə -
Biz kənddə olurduq, keçən il bu vaxt
Bilmirəm, hardansa xanın evinə
Yığılıb gəlmişdi bir dəstə qonaq.
Ağanın nökəri gəzdi hər yanı,
Kimin nəyi vardı, çəkib apardı.
Bizim kişinin də qızışdı qanı,
Bir qoyunun üstə haray qopardı.
"Belə də zülm olar" dilində qaldı,
Nökərin şallağı qalxdı havaya,
Haraya dəydisə zol-zol qaraldı.
Bir nəfər olmadı girsin araya,
Mən ha yalvardımsa zalım baxmadı.
Kişi bir dağ kimi qopdu yerindən
O yıxılan oldu, bir də qalxmadı.
Divana-dərəyə ərzə verdim mən,
Oğlum da hakimin yanına getdi,
Öz əlilə verdi ərizəmizi.
Bir gör ki, hakim də axır nə etdi?
Kənddən çıxartdırıb qovdurdu bizi.
Yığışıb Təbrizə gəldik keçən qış,
Sonra da oğlumu tutdurdu ağa.
Dedi ki, bəhrəni yığıb aparmış...
İndi üç aydır ki, tifil uşağa
Təbriz zindanında əzab verirlər.
Mənim də nə gecəm, nə gündüzüm var,
Dil bilən adamım olsaydı əgər,
Dərdimi bir yana çatdırardılar.
Firidun dinmədi, xəyala daldı,
Ananın halına yandı ürəyi.
İstədi desin ki, əmr-mahaldı
Bu dövlətin sənə ola köməyi.
Ancaq danışmadı, nə desin indi?
Ananın qəlbini ala bilmədi.
Lal-dinməz oturub qala bilmədi,
Keçib otağına dərhal geyindi,
Firidun birbaşa getdi zindana.
Rəislə görüşüb xeyli danışdı,
Məhəl qoymadılar əvvəlcə ona.
O bir vəkil kimi işə qarışdı,
Sonra qanun-qayda gəldi araya.
Eynəyin üstündən baxanda rəis
Firidun duz səpdi təzə yaraya.
Dedi: Nə zamandır bəs məhkəməniz?
- Məhkəmə, məhkəmə... - rəis duruxdu -
Dəqiq bilməyirəm, düzünü bilsən,
Məhkəmə haqqında bir xəbər yoxdur.
Adam göndərərəm arxanızca mən,
Sizsiz məhkəməni keçirmərik, bil.
Firidun hiss etdi bu kinayəni,
- Buyurun, neçə ay, ya da neçə il
Oturub gözləyək biz məhkəməni?
- Bu bir az çətindir.
Kəndin maliki
Şikayət etmişdir:
O ölən adam
Xəstəymiş, bu kənddə hamı bilir ki,
O öz əcəliylə ölmüşdür tamam.
Odur ki, məhkəmə olmadan qabaq
Qazıb çıxarsınlar gərək ölünü.
Diqqətlə hamımız mərhuma baxaq
Gərək o məhkəmə başlayan günü,
Sonra da haqq ilə verilsin qərar...
Firidun hirs ilə qalxdı yerindən:
- Demək, hələ sizin nəqşəniz də var?
Eyb etməz, yenə də gələcəyəm mən.
Bəlkə məhkəmədə dustaqdan qabaq
Haman o ölünü dindirəcəksiz?
İndidən deyirəm, siz o gün ancaq
Xalqı özünüzə güldürəcəksiz...
Rəis eynəyinin üstündən baxdı,
Hakimin dodağı qaçdı bir qədər.
Düşündü, məktəbdən çıxmış uşaqdı,
Deyərəm, "dərsini yaxşı" verərlər...
Keçdi hadisədən bir həftə tamam,
Firidun gəlmədi, iş bitdi demək.
Bir səhər şəhərdə bir dəstə adam,
"Xavərno" satırdı haray çəkərək:
"Gəlin, təzə bəxər, nadir bir xəbər,
Hakimlər ölünü dindirəcəklər..."
Hamı maraqlandı, bu necə işdir?
Ölü məhkəməyə necə gələcək?
Gördülər ki, hakim özü demişdir:
"Qazıb çıxarsınlar mərhumu gərək..."
Xəbər dükan-dükan, küçəbəküçə
Şəhəri dolandı, kəndə yollandı.
Qəzet hökmdara gəlib yetincə
Elə bil od tutdu, o, alovlandı.
Qəzəblə zəng etdi rəisə haman:
- Bir deyiniz görüm, bu necə işdir?
İşin tərsliyindən elə bu zaman
Firidun otağa təzə gəlmişdi.
Rəis Firiduna baxıb yanakı,
Özünü itirdi həycan içində.
Nə "hə" deyə bildi, qorxdu, nə də ki,
"Yox" söyləyə bildi. Duman içində,
Bir sözlər danışdı mənasız tamam.
Ostandar yarıda kəsdi sözünü:
- Bəli, xidmətizə gələrəm axşam,
Gəlib danışaram sizə düzünü...
Burda Firidunun qaçdı dodağı,
Qəzeti uzatdı rəisə sarı.
Hakimin töküldü qaşı-qabağı,
Dedi: - Oxumuşam tamam bunları.
İndi vaxtım yoxdur, sabah gələrsən,
Bəlkə imkan edib eşitdim səni!
Firidun söylədi: - Gələcəyəm mən,
Görək kim aparır bu məhkəməni? -
Rəis eynəyinin silib tozunu,
Baxdı Firiduna o, əyri-əyri.
Zor ilə saxladı rəis özünü,
Onu təhqir etmiş uşağın biri.
Rəis dillənmədi, qəlbində fəqət
Dedi: "Sabah yenə gələrsən, əlbət..."
Ananın səsinə qalxıb yataqdan
Firidun kədərli çıxdı otaqdan.
Yenə ağlayırdı zavallı ana,
Nahaqdan tutulmuş o tək oğluna.
Əlac axtarırdı göydən, Tanrıdan,
Deyirdi, kömək et, böyük Yaradan,
Səndən istəyirəm oğlumu ancaq.
O, çöldə dustaqdır, mən evdə dustaq.
Firidun kədərli çıxdı otaqdan,
Ananın sözləri onu bayaqdan
Alıb aparmışdı. O öz-özünə
Danışa-danışa gedirdi yenə.
Deyirdi, dünyaya təzə gəlmişəm,
Məktəb bir aləmdir, həyat bir aləm...
Mən indi düşündüm, mən bildim indi
Həyat imtahanı daha çətindi...
Xəyal bir quş olub gəzir hər yanı,
Keçib küçələri, baş xiyabanı,
Gedir komitəyə Firidun dərhal,
Ürəyində təlaş, üzündə sual.
Görüşür dostlarla, ona deyirlər, -
Rəis xəbər alıb səni bu səhər -
Deyirmiş, xeyirdir, gəlsin həl-həlbət.
- Xeyir olan işdə olmaz məsləhət.
Firidun rəisin yanına gəlcək,
Rəis yer göstərdi ona yanında.
- Mən də alovluyam, elə sənintək,
Ancaq elə alış, alovlananda
Dostu da qarsmasın alovun, barı,
Deyib dişlərini ağartmış ona.
- Axşam başa saldım mən hökmdarı,
Dedim ki, mərhumun yazıq oğluna
Üç aydır əziyyət verilir nahaq,
Əmr edin, bu səhər onu buraxaq.
Sağ olsun, çıxmadı o da bu sözdən,
Elə oradaca əmrini yazdı.
Səhər də şad xəbər vermək üçün mən
Səni axtarırdım...
Bu da kağızdı,
Göndərin, zindandan buraxsın dərhal.
(Kağızı uzatdı ona hörmətlə)
Bir də xahişim var, - unutma bizi...
Firidun hakimə baxıb diqqətlə
Dedi, - unutmaram xidmətinizi!..
***
Şad xəbər bircə anda qanadlı quşa döndü,
Məhəllədə tanış da, dost da, yaman sevindi.
Bəxtikəm bir ananın güldü üzünə həyat,
Yazıq arvad az qaldı çığırsın, ay camaat!
Eşidin, agah olun, balam qurtardı dardan!
Bircə iltimasım var indi pərvərdigardan:
Bu ömrümü calasın Firidunun ömrünə,
Gözümün işığını o qaytarıbdır mənə.
Eh, qoysaydı neçə yol dolanardım başına,
Görüm darda qalmasın ona süd verən ana...
Ananın daxmasına tanış da, dost da gəldi,
Ay Qızyetər, bir danış, bu nə təhər əməldi?
Sirr-xudadır, düzü, heç belə də iş olar?
- Hə, inanın, dünyada belə də igidlər var.
Nə pul aldı, nə para, fəqət dadıma çatdı,
Sanki yatmış bəxtimi öz əlilə oyatdı.
- Sən allah, ay Qızyetər, bizi də tanıt ona,
Balamı neçə aydır salıbdılar zindana.
Varım, yoxum dağılıb, səbrim tükənib daha,
Dilim qabar olubdur yalvarmaqdan Allaha...
- Məni də tapşır ona. Bir tək qardaşım vardı,
Onu təqsirsiz yerə polis gəlib apardı.
Gərdənbəndim, güşvaram rüşvətə getdi tamam,
Əl mənim, ətək sənin, ay xala, yalvarıram!
Çatdır ərzi-halımı o cavan vəkilə sən,
Qardaş dərdi yamandır, onu başa sal, denən.
Ana böyük inamla hamıya ürək verdi,
Dedi, ağır da olsa, gərək bütün bu dərdi
Axşam gedib yanına özüm danışam bir-bir.
Fəqət dərdi danışmaq dərd çəkməkdən çətindir.
Onda olan insafa ürəkdən inanmışam,
Sizin də ərzi-halı yetirərəm bu axşam.
Hər kəsin ürəyində bir təsəlli oyandı,
Ev-ev gəzdi Təbrizi cavan vəkilin adı...
.jpg)
Tapşırıq
Firqə komitəsinə
Firidun getdi yenə.
Görüşüb, danışdı o,
Dostlarla dönə-dönə.
Ona xəbər verdilər,
Bir tapşırıq var təzə:
Elə günü sabahdan
Kəndləri gəzə-gəzə
Torpaq haqda yazdığın
Məqaləni başa sal.
Kəndli yaxşı bilsin ki,
Nə yuxudur, nə xəyal,
Bu aydın həqiqətə
Kəndli bir də inansın.
Becərdiyi torpağın
Özü ağası olsun,
Keşiyində dayansın!..
***
Firidun düşündü. Onu xəyallar
Aldı qanadına, bir tərlan kimi.
Nəyisə yadına saldı o, xeyli,
Baxdı üfüqlərə nigaran kimi.
Elə bil, bir anda dəyişdi dövran,
Qurumuş ağaclar dirçəldi, qalxdı.
İllərlə sükuta qərq olan Ərk də,
Sanki Firidunla danışacaqdı.
Doğma kəndlərində neçə il qabaq
Sevdiyi İntizar yadına düşdü.
Elə bil, qış vaxtı, şaxtalı gündə
Bir sevdalı bahar yadına düşdü.
***
- Yazıq qız, nə qədər həsrət çəkibdir...
Yəqin, deyəcəkdir yenə gedirsən?
Daha bilməyir ki, lap bu yaxında
Onunla toyumu edəcəyəm mən.
Sən ey saf məhəbbət, sənin yolunda
Əzab çəkəndə də yorulmur ürək.
(Sən ey saf məhəbbət, ömrüm uzunu
Səni hər naşıdan qoruyum gərək.)
Gedir asta-asta Firidun yenə,
Gedir Şeşgilana, İntizargilə.
Gedir, ürəyində düşünür, görən,
Bu yolla nə qədər gedəcək hələ?..
***
- Kimdir, qapı döyən?
- Açınız, mənəm.
- Bıy, sənsən, Firidun, di gəl içəri.
- Yox, yox, işim vardır, yolüstü gəldim.
Doldu İntizarın yenə gözləri.
- Bəs işin var idi, niyə gəlirdin?
Gəlibsən, keç evə, çörək ye, dincəl.
- İntizar, doğrusu, səfər üstdəyəm,
Sən keç təqsirimdən bu dəfə də gəl.
Uzun hörüyünü barmaqlarına
Dolayıb astadan dindi İntizar:
- Lap məəttəl qalmışam, düzü, Firidun,
Adam da bu qədər qürbətdə olar?
- Nə qürbət, vətənin hər yeri birdir,
Fəqət, ayrılığın məni incidir.
- Demirsən mənim də...
- Hə, de, utanma?
- Nə deyim, gedirsən, yaxşı yol sənə.
Qızın saçlarından öpür Firidun,
Deyir, inanıram sədaqətinə,
Bu son ayrılığın, son həsrətindir,
Hər şey dəyişəcək yaxın zamanda.
Lap el qaydasilə, el adətilə
Səni evimizə aparram onda.
İntizar qızardı.
- Eh, sən də vallah, elə toy deyirsən,
Toy niyə gərək?!
- Toysuz da iş keçər? Anam əhd edib
Ki, oğul toyunu ölməyək, görək.
- Mənim də xanımım əhd eləyibdir,
- Demək, düzələcək hər şey yaxında.
Lap el qaydasilə, el adətilə
Səni evimizə aparram onda.
Bilirsən, kəndlilər qalxmış ayağa,
Şəhərdə fəhlələr lap üzə durmuş,
İntizar, sevgi də, puç olub gedər,
Olmasa azadlıq, bir də qurtuluş.
- Mən nə deyirəm ki, rast gəlsin işin,
Bəlkə mən də sənə bir kömək edəm?
- Hələ vaxta vardır, lazım olanda
Səndən də köməklik istəyəcəyəm...
Yadların əlində dağılır vətən,
Onun hamımıza ehtiyacı var.
Zülmətdən çıxmaqçün əzilən xalqın
Fəqət bircə yolu, bir əlacı var:
O da inqilabdır, bir də azadlıq.
Bunu başa düşsün gərək hər adam.
Bax, o gün İntizar, arxanca gəlib
Səni də evmizə aparacağam...
Əl tutub ayrıldı iki sevgili,
Vüsalla ayrılıq durdu üz-üzə.
Susdu hər ikisi, şirin xəyallar -
Sanki qıfıl vurdu söhbətə-sözə...
Bir anlıq baxışlar danışdı, dindi,
Dil danışmayanı gözlər danışdı.
Oxucum, yəqin ki, sevda çağları
Mənimtək sənə də yaxşı tanışdı!
İntizar qapıda durdu bir zaman,
Baxdı Firidunun ardınca xeyli.
Biz də arzu edək, gözəl bir gündə
Kam alsın bu iki cavan sevgili...
***
Səhər dan söküləndə,
Qızaranda göy üzü,
Firidun yola düşdü,
Tərk elədi Təbrizi.
Gah atla, gah piyada
O, kəndlərə yollandı.
Neçə yoxsul kəndlinin
Evində qonaq qaldı.
Başa saldı, torpağın
Becərəndir ağası.
Söylədi uçulacaq
Zülm, əsarət dünyası.
El bir olsa oynadar
Öz yerindən dağı da.
Birləşin, qoy məhv olsun
Kəndxuda da, ağa da...
Firidunun sözündən
Cana gəldi kənd tamam,
Oymaq-oymaq dolanıb,
O danışdı hər axşam.
Dünya görmüş bir qoca
Söykənib ağacına
Dinlədi Firidunu,
Ah çəkdi yana-yana:
Köhnə dərd təzələndi,
Qocanı qəhər boğdu,
Dedi: - Kənd əhli bilir,
Kimim-kimsənəm yoxdu,
Arvad aclıqdan öldü.
Qaldıq qızım, bir də mən.
Balama pay verərdim
Pay olsaydı ömürdən.
Eh, birtəhər böyütdüm,
Dərdlərim də böyüdü.
Yüz qıza dəyişmərəm
Doğrusu, bir igidi.
Onu qəmli görəndə
Bağrımın başı yandı.
Qıza gözəl olmaq da
Kənd yerində yamandı.
Hə, nə deyim, ay oğul,
Nə təhər danışım mən?
O son ümidimi də
Ərbab aldı əlimdən.
Sonra da eşitdim ki,
Qızım yaman xəstədir.
Bir səhər də dedilər:
Narıngül can üstədir.
Öz evimdə yas tutub
Səhər-axşam ağladım.
Həsrətini qəlbimdə
Bir nişanə saxladım.
Qadanı alım, oğul,
Tez qurun haqq divanı,
Ədalətlə ayırın
Siz yaxşını, yamanı.
Qoca xəyala dalır,
Hamı susur bir anlıq.
Barat dillənir birdən:
- Eh cavanlıq, cavanlıq,
Qayıtsaydın, nə dərdim,
Mən də cavanlar kimi
Bir silah götürərdim.
- Qəm eləmə, ay əmi,
Nə kövrəl, nə də ah çək.
Sənin də əvəzində
Bax, bunlar döyüşəcək, -
Deyə, Firidun yenə
Aram-aram danışır.
Gecə keçir, kənd əhli
Evinə dağılışır.
- Bu gecə də Barata
Qonaq olasan gərək.
Nə olar, bu qocayla
Kəsəsən bir duz-çörək.
- Çox sağ olun, ay əmi,
Sizə tabeyəm mən də.
Yaxşı olar oyatsan
Səhər dan söküləndə...
Firidun qalxdı yerdən
Sübhün lap erkən çağı.
Barat kişi dilləndi:
- Sənin kimi qonağı
Allah öz imdadında
Saxlasın, əziz bala!
Düşməyəsən çətinə,
Gəlməyəsən zavala.
- Sağ ol, əmi can, sağ ol,
Görüşərik biz yenə.
Sən qəm etmə, darıxma,
Qulluq elə özünə.
Arzusunu çəkdiyin
O dövranı gör, sən də.
Təzə həyat gələcək
Möhrə divarlı kəndə.
Qoca güldü, Firidun
Bağrına basdı onu,
Yoxsul kəndistan haqda
Düşündü yol uzunu.
Təzə ev və təzə arzular
Tərbiyət xiyabanı,
Yaraşıqlı bir həyat.
Firiduna vermişdir
Onu Milli Hökumət.
Həyətdə güllər açıb,
Gözəl çarhovuz da var.
Meyvədən başlarını
Yerə əymiş ağaclar.
Həyətin baş ucunda
Çeşmə axır, ahəstə,
Quşlar məclis düzəldib
Tər budaqların üstə.
Şəhər gəlinə bənzər,
Örpəyi ağ buludlar.
Sevinc yaşıyla yuyur
Tellərini göy otlar.
Əllərində çantası,
Dillərində şən nəğmə
Uşaqlar dəstə-dəstə
Yollanırlar məktəbə...
Var-gəl edir otaqda
Odur, Firidun yenə.
Əlindəki məktubu
Oxumuş dönə-dönə.
O, doğma sətirlərdən
Yenə ayrıla bilmir.
Onun qulaqlarına
Elə bil ki, ananın
Mehriban səsi gəlir:
"Canım-ciyərim, oğlum!
Şükürlər olsun ki, sən
Xatirimə dəyməyib
Bu bahar evlənirsən.
Bacılarınla bahəm
Gələcəyik Təbrizə.
Yəqin sevdiyin qızı
Göstərəcəksən bizə.
Toyunu görsəydim bir
Dünyada kam alardım.
Ömrümün son vaxtında,
Gəlinimlə qalardım.
Körpə nəvənin üstə
Nanə kimi əsərdim,
Sən toy eyləyən günü
Bir qurban da kəsərdim.
Ancaq, el adətini
Heç zaman unutma sən:
Elçiliyə bacınla
Özüm gedəm gərək mən.
Salam, dua, öpürük
Hamımız səni, oğlum!
Məktubun cavabını
Tez yaz, qurbanın olum".
***
Bir səhər də Fatmayla
Qızları gəldi qonaq.
Dostlarla, tanışlarla
Doldu, boşaldı otaq.
Ana plov dəmlədi,
Bacılar döşədi miz,
Süfrə qadın əlilə
Oldu qar kimi təmiz.
Astara matahından
Bir bağlı da düzəldi, -
O sovqat haman axşam,
Gəlin evinə gəldi.
***
Ana bir də düşündü,
Ev təzədən döşəndi.
Bacılar necə şəndi.
Gəlin, biz də sevinək,
Toy olacaqdır demək.
Həqiqətmi, xəyaldı,
Firidun üzük aldı.
Bu ayna, bu da şaldı.
Gəlin, biz də sevinək,
Toy olacaqdır demək.
Təzə güllər əkildi,
Qəşəng talvar çəkildi.
Bəy otağı tikildi,
Gəlin, biz də sevinək,
Toy olacaqdır demək.
Ananın gülür üzü,
Gülür arzusu, sözü,
Toya çağırır bizi.
Gəlin, dostlar, sevinək,
Toy olacaqdır demək.
Xalq məhkəməsi
Səttarxan xiyabanı. Bura Filarmoniya.
Cərgələr dolmuş, hələ ayaq üstə duran var.
Gəlmişdir bu salona, heç ömründə gəlməyən,
Gözüylə neçə zülmə şahid olan qocalar...
Nə nümayiş olacaq, nə də konsert günüdür,
Məhkəmə qurulubdur, nəğmə ucalan yerdən.
Elə bir məhkəmə ki, dilimiz, adətimiz -
Ürək açan nəğməmiz, zəncirlənməsin bir də!
Gəlmiş evi dağılan, malı əllərdə gedən,
Bir doyumluq çörəyə körpəsi möhtac qalan.
Gəlmişdir, ömrü boyu taxıl əkib, becərən
İl başı yenə borclu, yenə özü ac qalan.
Gəlmiş kəndli, şəhərli, gəlməmək olarmı heç?!
Xalq özü düşməninə hökm verəcək bu gün.
Sən ey Milli Hökumət, ey doğma partiyamız,
Hər addımda görünür qüdrətin, böyüklüyün.
Səhnəyə daxil olur müddəyiümum, müstəntiq,
İclasçılar, vəkillər, şahidlər əyləşir, bax:
Hər nigaran ürəkdən bir səs ucalır indi -
Bu gün heç görünməyən xalq divanı olacaq.
O ortada əyləşən cavanı kim tanımır!
Çiynində qara örtük, əyləşib miz başında.
Neçə məna, neçə söz, neçə nisgil oxunur
Onun alışıb yanan, qəzəbli baxışında.
Yenə də hər günkü tək saçını yan daramış,
Təbəssümü bir anlıq uçub getmişdir ancaq.
Axı bu gün Firidun, haqqı kül olmuş xalqın,
Bir də doğma yurdunun adından danışacaq!
Canlanır gözlərində viran qalmış o kəndlər,
Qoca Barat kişinin yanıqlı şikayəti.
Canlanır gözlərində gəlinlərin, qızların,
Oğulsuz anaların dağdan ağır möhnəti...
Hakim zəngi basantək, gətirirlər məhbusu,
Bu caniyə dikilir bütün baxışlar bir an.
Başını yerə əyir, əynində hərbi forma,
Vicdanı qan, əli qan, iblis görkəmli insan.
***
Paqonundan bildiniz, sərhəng olmuş bu cənab,
Zəngənənin zülmünə yer də, göy də ağlayıb.
Vaxtsız ölən oğluna, vaxtsız ölən qızına
Sinəsi dağlı vətən hər zaman yas saxlayıb.
Kəndlinin dərisini soyudub bircə anda,
Təki öz ağasına sadiq qalsın bu cənab.
Min belə canilərin haqqını verir indi
O Səttarxan bayraqlı, bahar səsli inqilab.
Cani keçən günləri unuda biləydi kaş,
Qara məchul kölgələr gözündən keçir yenə.
Ayaqdan asdırdığı neçə kəndli elə bil
Deyir, cavab ver, axı nə etmişdik biz sənə?
Alnımızdan axan tər, əlimizin qabarı,
Bir də könül qubarı artdı yenə, qaldıq ac.
Qolumuz zəncirləndi, göylərə zülmət endi,
Kim ucadan dilləndi, başına endi qırmanc.
Qaradağın naləsi, Urmiyanın fəryadı
Dönür bir uğultuya caninin qulağında.
Axı, onun əmrilə talan oldu neçə ev,
Süngüyə keçirildi körpələr qundağında...
Başından çarğatını götürdü neçə ana,
Onun ayaqlarına atdı, rəhmə gəl, - dedi.
Bizi pənahsız qoyma, odlama daxmamızı,
Onsuz da, başdan aşır yazıq kəndlinin dərdi.
Cani keçən günləri unuda biləydi kaş,
Tonqalda yanan kəndli gözlərində görünür.
Axır nəfəsə qədər günahım nədir? - deyən
O kəndlimi, yoxsa ki, kölgəsidir sürünür?
Elə bil ki, kölgənin neçə-neçə əli var,
Yapışır boğazından sərhəngi boğsun deyə.
- Aman, səsi də çatmır, çağıra bəlkə, bəlkə,
Tanışından, dostundan gəldi ona köməyə.
Köksünə süngü enmiş körpənin son inqəsi,
Bir də - can balam, - deyən gəlini salır yada.
İndi məcburdur, gərək diqqətlə qulaq assın
Bir vaxt nəşə aldığı o aha, o fəryada.
İndi ah da, aman da səslənir qırmanc kimi,
Sərhəngin gözlərində sürünür neçə kölgə.
Yapışır boğazından, canini boğsun deyə,
Düşmənlərin əlindən azad olmuş bir ölkə!
Danışırlar şahidlər, vəkillər də aramla,
Məhbus sərhəng qəzəbdən gəmirir dodağını.
Eh, bilsəydi bir gündə məhv edib bu "türkləri"
Torbada daşıdardı Azəri torpağını.
Dilini, adətini lağa qoyduğu bir el
Hökm çıxaracaqdır onun özünə indi.
Yəqin onu da duydu bu sərhəng cənabları -
Xalqın məhkəməsindən can qurtarmaq çətindi.
***
Danışırlar şahidlər, danışırlar vəkillər,
Məhbusa söz verilir, məhbus danışmır, fəqət.
Donur damarında qan, deyir, bir az su verin,
Nə danışsın, kim ona eləyəcək mərhəmət?!
Danışır müddəyiümum, vüqarı dağdan ağır.
Qanun məcəlləsini varaqlayır əlində.
O danışır, sərhəngin dodaq büzüb, güldüyü
İllərlə bağlı qalan Azərbaycan dilində.
Ürəklərdə tələb, söz çevrilir uğultuya,
Hamı təsdiq eləyir, cavanı bir ağızdan.
Dünya görmüş bir qoca söz alıb deyir: - Bala,
Xalqın hökmü böyükdür o əl boyda kağızdan.
Firidunun üzünə qonur xəfif təbəssüm,
Baxır qocaya, sonra yenə başlayır sözə:
- Cənab sərhəng, eşidin, mənim xalqım, vətənim,
Bir də ki, qanun yazıb ölüm hökmünü sizə.
Salonda bir uğultu, salonda bir hərəkət,
Məhbus-sərhəng qıvrılır yerində ilan kimi.
Cərgə-cərgə əyləşən salondakı adamlar
O donmuş gözlərində rəqs edir duman kimi.
Salon seyrəlir artıq, səhnə boşalır tamam,
Min illik bir ölüyə bənzəyir məhbus sərhəng.
Zorla qalxıb ayağa çığırır dəli kimi,
- Yox, yox, rəhmə gəlin bir, istəmirəm mən ölmək.
Dünən gurlayan o səs gör necə də zəifdir.
(Mərd insana yaraşıb mərd yaşamaq, mərd ölmək.)
İki pasiban qalır, dağılır gedir hamı,
Mən ölmək istəmirəm, - deyə çığırır sərhəng...
El bayramı
Günlər günü adladı,
Həftələr aya döndü,
Kəndlər, şəhərlər tamam
Bayram donu geyindi.
"21 Azər"ə
Qız, gəlin nəğmə qoşdu,
Axı o gün sevindi,
Həsrət qəlblər qovuşdu.
Bu bayrama hər kəsin
Yadigar dəməti var,
Kəndlinin, şəhərlinin
Böyük məhəbbəti var.
Hərə öz sənətindən
Hazırlayır bir nişan.
Uzun gecələrini
Gözəl mahnılar qoşan
Sənətkar da yatmayır,
Yazır, gözəl bir nəğmə.
Bir nəğmə ki, yurdunu
Tanıtdıra aləmə.
Hananın qarşısında
Əyləşibdir bir ana.
O, hədiyyə toxuyur
Doğma Azərbaycana.
Rənglərdən rəng seçir o,
Calayır sapı-sapa.
Düşünür bu xalçaya
Gözəl bir ad da tapa...
Savalanın qarını,
Təbrizin baharını,
Yurdunun vüqarını
Göstərə biləydi kaş...
Azadlığın dadını,
Kəndlinin həyatını,
Azad olmuş qadını
Göstərə biləydi kaş.
Ana rəngdən-rəng seçir,
Calayır sapı-sapa.
Düşünür bu xalçaya
Gözəl bir ad da tapa...
Kəndli öz torpağının
Buğdasından, dənindən
Deyir, Milli dövlətə
Pay aparam gərək mən.
Nənə corab toxuyur,
Naxışlar, gözəl, təzə.
O da yola salacaq
Sovqatını Təbrizə.
- Qadanızı alım mən,
Deyin ki, Milli dövlət -
Üşüsə corabları
Geyinsin ha, həl-həlbət!
Yununu öz əlimlə
Darayıb, əyirmişəm.
Hələ Milli dövlətə
Neçə nəzir demişəm.
Qadadan uzaq olsun,
Zaval gəlməsin ona.
Bir görsəydim, neçə yol
Dolanardım başına...
Qəfil yara və nigarançılıq
Pozuldu ellərin bayram cəlalı,
Tehran qoşun çəkdi Təbrizin üstə.
Evlər talan oldu, neçə igidin
Ömrü külə döndü soyuq məhbəsdə.
Neçə məsum körpə beşikdə öldü,
Onun bələyini boyadı al qan.
Torpağı əlindən çıxmış kəndlilər
Yenə də çöllərə düşdü acından...
Çəkildi dağlara fədailər də,
Təzədən ağ günə çıxmaq eşqinə.
Gəldi vicdanını quruşa satan,
Yaltaq həyat sürən satqınlar yenə...
Arvad paltarında qaçıb gedənlər.
Kişi paltarında qayıtdı indi.
Ənlikli, kirşanlı, ürəksiz xanım
"Ərim gəlib", - deyə yaman sevindi.
Əfsus, soruşmadı, ipək donumu
Harada itirdin, harada saldın?!
Hər gün bir şəkilə girməyin üçün
Ağandan nə qədər sən bəxşiş aldın?..
Qadın məclis qurdu, gəldi əfsərlər,
Gəldilər sahibi-ixtiyar kimi.
Xanım dəyişdikcə tez-tez yerini...
Əri də gülürdü, yaltaqlar kimi.
Elə haman axşam qəhqəhə səsi
Fəryad səslərində itib gedirdi.
Elə haman axşam qövr eləyirdi
Vətən torpağının yarası, dərdi!
Qəti qərar
Aldım sorağını, gəldim dalınca,
Məhbəsin önündə qaş qaralınca
O qansız rəisi gözlədim xeyli,
Könlümdə səninlə görüşmək meyli...
Mən hər gün beləcə yol gedib gəldim,
Nə yorulmaq bildim, nə də dincəldim.
Fəqət söylədilər, səbr edib bir az,
İcazə gəlincə görüşmək olmaz.
Bu zindan yolunu ayaqdan saldım,
Durub saatlarla qapıda qaldım.
Bu qarlı, çovğunlu yollarda ancaq -
Bir gəlin də gördüm, qəmli, utancaq.
Əlində bağlama, başında örpək,
Boylanır dörd yana, o, ürkək-ürkək.
Gah qapıda durur, baxışı darda,
Gah da yol gedir o, qarlı yollarda.
Gəmisi batıbdır, sanki dənizdə,
Dostlar, gəlin onu dindirək, biz də.
Saçları pərişan, üzündə kədər,
Kimin həsrətini çəkir bu qədər?
Uzun kirpiyində yaş donur necə,
Köksünü ötürür hərdən xəfifcə...
Zərif barmağında bir üzük də var,
Dəbdir, üzük taxar nişanlı qızlar...
Yəqin tanıdınız, kimdir o qız da,
Yol gedir, yol gəlir qarda, ayazda.
Əfsus ki, ilk eşqi daşlara dəymiş,
Bəlkə də söyləyir, bəxtim beləymiş.
Bəlkə də söyləyir günahsızam mən,
Alnıma bunları kim yazdı, görən?
Bəlkə də inanmır bəxtə, taleyə
"Arzusu kül olan tək mənəm?" deyə, -
Ürəyi təskinlik tapır, kim bilir,
Bu qarlı yolları hey gedir, gəlir.
Bəlkə də, bəlkə də inanır ki, qız -
Yəqin qalmayacaq başsız, pənahsız.
Axı, Firidunun min-min dostu var!
Deyin tək qalarmı, dostu olanlar?!
Əlində bağlama, görkəmi məhzun,
Qız yenə yol gedir, hey yorğun-yorğun...
Kim bilir, kim bilir, məlal içində,
Fikirlər, qəzəblə çırpınan ürək
Bəlkə qərarını indi verəcək?!
Bəli, verəcəkdir qərarını o,
Pozmaz ilk əhdini, ilqarını o.
Bildi ki, düşəcək çətinə, dara,
O, qarlı yollarda gəldi qərara.
Fəqət, ürəyində nisgil ağladı,
O getdi, dərdini gizli saxladı.
Görə bilməsə də sevgilisini,
Söylədi Firidun, bəlkə də səni -
Kim bilir, həbsdən kənarda gördüm?
Qışda görməsəm də, baharda gördüm.
Başında çal papaq, çiynində tüfəng,
Həsrətə, möhnətə sinə gərərək,
Cəbhədən-cəbhəyə adlayan gördüm?!
Düşmənin bağrını odlayan gördüm.
Fədai dostların arasında sən
Gördüm aram-aram nitq eləyirsən,
Harda olur-olsun, nə fərq, sevgilim,
Yəqin ürəyimdə qalmaz nisgilim.
Vətən torpağında görüşərik biz!
Dildən-dilə gəzər məhəbbətimiz!
Ömrün son səhifəsi
Gün hələ rəqs edir şəhərin üstə,
Qaranlıq, rütubət soyuq məhbəsdə
Tanıya bildinmi, kimdir o cavan?
Belə qəzəblidir, belə nigaran.
Yenə saçlarını daramış yana,
Bu qara kostyumu yaraşır ona.
Təzə köynək geymiş, pambıq kimi ağ,
Elə bil harasa gedəcək qonaq.
Bığı səliqəylə vurulmuş yenə,
Hələ müşk ətri də səpmiş üzünə.
Çiçək də taxmışdır sol döşünə o,
Bəlkə öz yarının görüşünə o,
Beləcə geyinib getmiş həmişə?!
Görkəmində vüqar, qəlbində nəşə,
Bəlkə, universitetə, tələbələrlə
Geyinib görüşə getmişdir belə?!
Bəlkə, bu paltarda çıxarmış qərar,
Önündə baş əymiş qansız ağalar.
Novruz bayramında, gözəl baharda,
El şənlik edəndə doğma diyarda
Beləcə geyinib getmiş görüşə?!
Görkəmində vüqar, qəlbində nəşə!
Düşünür Firidun, düşünür dərin,
Çəkmir barmaqlıqdan o, nəzərlərin.
Vətən göylərinə həsrətlə baxır,
Başında elə bil ildırım çaxır...
Yenə taladılar Azərbaycanı,
"Dost" deyə, qırdılar min-min insanı.
Neçə qəhrəmanı dardan asdılar,
Neçə ana qaldı sinəsi dağlı.
Sürgün yollarının yolçusu oldu
Neçə cavan gəlin, qolları bağlı.
Düşünür anası nə edir görən,
Bacısı, qardaşı indi sağmıdır?
Bu nahaq qanların intiqamını
Onlar düşmənlərdən alacaqmıdır?
***
O, son qələbəni görürmüş kimi,
Unudur ən ağır hökmü bir anda.
Görür azadlığın bayraqlarını
Necə dalğalanır Azərbaycanda...
Ona ölüm hökmü vermiş yağılar,
Yandı ürəyimin başı bu sözdən.
Necə dilim gəlsin, necə deyim ki,
Firidun əbədi ayrılır bizdən?!
Onun son arzusu, onun son əhdi
Heyrətə gətirmiş düşməni belə:
Mənim kostyumumu, çəkmələrimi
Gətirin - söyləmiş, o gülə-gülə...
"Təəccüb etməyin, demiş, ağalar,
Mənim adətimdir təmiz geyinmək.
Bir də, deyirəm ki, dar ayağında
El məni pərişan görməsin gərək".
Elini, yurdunu düşünən igid
Bizim qəlbimizdə yurd saldı, getdi.
Bir insan ömrünü başa vurmadı,
Min insan ömrücə kam aldı, getdi.
Qalxıb barmaqlıqdan baxır nigaran,
Bir quş qanad çalır bəxtəvər, azad.
Ömrünü ağ günə bəxş edən insan
Sənin həsrətinlə gedir, ey həyat?!
Sabah sönəcəkdir dan ulduzutək,
Doğan günəşin də gözü dolacaq.
Pərişan saçını açıb ahəstə.
Cavanın üstünə kölgə salacaq...
Fikirlər çağlayan ümmana bənzər,
Qurtaran deyildir, bir an içində.
Çəkilin, qoymayın siz ey fikirlər!
Firidun qərq ola ümman içində.
Cilovsuz at kimi nə olmuş belə,
Gah lal durursunuz, gah çapırsınız?
Fikirlər, bir məni agah eləyin,
Dincliyi harada siz tapırsınız?
Qanadlı quş olun, qalxın göyə siz,
Bəlkə qəhrəmanım dincələ bir az.
Onun ürəyini dinləyə Təbriz,
Öz son laylasını oxuya Araz!
Baxır barmaqlıqdan Firidun yenə,
Hörür tellərini günəş də artıq,
O mavi göylərin gen sinəsinə
Ahəstə-ahəstə çökür qaranlıq...
Firidun gözünü çəkmir səmadan,
Bir quş qanad çalır bəxtəvər, azad.
Ömrünü ağ günə bəxş edən insan
Sənin həsrətinlə gedir, ey həyat!
***
Pozur ağır sükutu
Ayaq səsləri bu an.
Qarışıq hənirti də
Eşidilir yaxından.
Zəncirlər cingildəyir,
Boş dəhlizə düşür səs.
Yəqin ki, bir-birini
Qapıçı edir əvəz.
Qapıya bir əl dəyir,
Qıfıllar düşür səsə.
Zindanbanla bir nəfər
Daxil olur məhbəsə.
Ayın zəif işığı
Divarda rəqs edir, bax,
Firidun tez düşünür:
Kim ola bu yad qonaq?
Geyimi səliqəli,
Əlində, qələm, kağız,
Süni bir təbəssüm var
Dodağında qərarsız.
Firidun danışmayır,
Qonaq keçir qabağa,
İrişib salam verir
Fikrə getmiş dustağa.
- Çox şadam bu görüşə,
Nə təhərdir kefiniz?
Kiməm, nəçiyəm yəqin
Heç tanımırsınız siz?
Burda mütərcim də var,
O sizi başa salar,
- Cənab mister, hazıram,
Danışınız, nə olar.
O, siz, ingiliscə də
Bilirsiniz danışmaq?!
- Hər cəhətdən münbitdir
Doğulduğum bu torpaq.
- Yaman diplomatsınız,
Gözəl savadınız var.
- Bəzən istedadını
Pula satır adamlar.
- Yanlış başa düşdünüz,
Fikr edirəm, siz məni?
- Siz gələndə hiss etdim
Qəlbinizdən keçəni.
- Yox, yox, siz nahaq yerə
Ayrı fikrə düşməyin.
Rica edirəm, mənə -
Cənabsız mister deyin.
Sadəcə bir müxbirəm,
Amerikadan gəlmişəm.
Məqalə yazmaq olmuş
Əvvəldən işim, peşəm.
- Müxbirlik çox yaxşıdır,
Tanışam mən də, bir az.
Fəqət, əsil müxbirə
Yanlış yazmaq yaramaz!
- Bəli, bəli, elədir,
Tam şərikəm sizə mən.
- Cənab, mister, bəs onda
Əziyyət çəkib nədən -
Amerikadan birbaşa
Gəlibsiniz Təbrizə?!
- Mən qəti söyləyirəm,
Mister, bunlar nağıldı.
Duymağı bacarsaydın,
Qulaq asardın, yəqin,
Həqiqəti ürəklər
Danışardı səninçün!
Deyirlər, xalqınız da
Sizə inanmır daha?
- Bizə inanmayıb bəs
İnanacaqdır, yəqin
Xana, bəyə allaha?
- Yazır, sizin nə qədər
Cilovlanıb ağlınız.
Dumanların içində
Keçir gənclik çağınız...
- Cənab, bu nə deməkdir?
Nəyə lazım təbliğat?!
Yaxşı olar söhbəti
Tamamlayaq bu saat?!
- Elədir tamamlayaq,
Sözünüz yoxsa əgər.
- Kameranın havası
Sıxdı sizi bir qədər...
- Deyin, ölüm hökmünə
Varmı etirazınız?
- Mister, bu sözlərimi
Diqqət ilə yazınız!
Məni qorxutmadı düşmən hədəsi,
Ürəyim çağladı, coşdu sinədə,
Əgər olsam da həyatdan gedəsi,
Anacaqdır məni ellər yenə də.
***
Yenə yurdumda çiçəklər açacaq,
Güləcək dərdli ürəklərdə dilək.
Gün doğub yurduma nurlar saçacaq,
Göy üzündən qara zülmət gedəcək.
Ruhumu oxşayacaq yaz günəşi,
Mənə layla çalacaq bir də Araz!
Qatacaq nəğməsini, nəğmələrə,
Qoyacaq son, bu ağır dərdə Araz!
Yada baş əymədi odlar diyarı,
Şöhrəti gəzdi nəsildən-nəsilə.
Unudar doğma vətən ağrıları,
Bil ki, haqq məhkəməsi bitmir hələ...
Bu sözlərin altında
Dağ da dözə bilməzdi.
Qalsın ki, müxbir ola!
Müxbir dəhşət içində
Tez çəkildi dal-dala...
Firidun acı-acı
Gülümsündü bu hala.
Cənab müxbir dinmədi,
Əsdi əli, ayağı,
Qorxu, heyrət içində
Tərk elədi dustağı.
Zəncirlər cingildədi,
Qıfıllara düşdü səs.
Sükut çökdü təzədən
O qaranlıq məhbəsə...
Ana görüşə gedir...
Hava ilıq, səhər-səhər yel əsir,
Novruzgülü bayraq açır yamacda.
Bu gün nədən dil-dil ötən o quşlar
Qəmli, qəmli əyləşmişdir ağacda?
Kəsilmişdir həzin səsi çayların,
Üstü yığıncaqlı, bulaq ağlayır.
Düşmən göz yaşını görməsin deyə,
Kövrəlir, ürəkdən torpaq ağlayır.
Sənin kədərinə şərikəm mən də,
Demək, tək qalmışam, ey ana Təbriz!
Firidun yatıbdır, bəlkə yorğundur,
Gəl susaq, qoymayaq oyana, Təbriz!
Daha laylasını çalmır Araz da,
Kəsmişdir o şirin, həzin nəğməni.
Qorxur ki, dalğalar, şıltaq ləpələr
Yuxudan oyada yatan körpəni.
***
Fatmanın başında saçaqlı örpək,
Əlində bağlama, gəlir Təbrizə.
(Mən aslan ürəkli ana istərəm
Bu dərdə tablaya, bu dərdə dözə!)
***
"Tehran qarajı"ndan çıxır nigaran,
Dalğın baxışları görən nə gəzir?!
Yollanır Gülüstan bağına tərəf,
Həsrət ürəyini fikirlər əzir.
O, bir an Səttarxan xiyabanında
Durub nəfəsini dərir ahəstə.
O, məhbəs yoluna dönür, bilmir ki,
Firidun balası yoxdur məhbəsdə?
Ananın qəlbində dərd ümman kimi,
Şəhərin sükutu onu da sıxır.
Dalğın baxışları nə gəzir görən?!
Fatma sağ-soluna çevrilib baxır.
Uşaq da, böyük də keçir önündən,
Eh, kimdir burada tanıyan onu?!
Bu bayramqabağı uzun yol gəlib
Təki görə bilsin əziz oğlunu!..
Sezir üzlərdəki matəmi ana,
Qopur ürəyindən kədərli bir ah...
- Hifz elə hamının balasını sən,
Mənim də balamı, ey adil Allah.
Ananın önündən keçir adamlar,
Sıxır ürəyini bir qorxu, təşviş.
Düşünür, kim bilir, bəlkə şəhərdə
Ən böyük, mötəbər bir adam ölmüş?!
Yoxsa bu nə matəm, bu nə sükutdur?
Ana dalğın-dalğın yol gedir yenə.
Danışır qəlbində, dinir qəlbində,
Arabir ürək də verir özünə.
Uzaq yol gəlmişəm - deyib rəisə,
Yalvarıb görüş də alaram, yəqin.
Canım ölsün, bala, əziz bayramın
Niyə məhbəslərdə keçir bəs sənin?
Ananın qarşısında
Neçə cavan əydi baş,
Ana təlaşla dindi!
- Dilim quruyaydı kaş.
Bəlkə, bəlkə balamın
Başında bir xata var?
Siz onun dostusunuz
Yəqin ki, ay cavanlar.
Sizin də ananız var,
Mən də anayam axı.
Deyirlər, yaman olur
Anaya oğul dağı.
Dilim, ağzım qurusun,
Gör nə çıxır dilimdən.
Kömək edin, balamı
Bəlkə görəm bu gün mən!
Ananın qarşısında
Analar da əydi baş...
Fatma ah çəkdi birdən,
Gözlərindən axdı yaş.
Duydu ana ürəyi
Öz təzə yarasını.
Daha görməyəcəkdir
Firidun balasını...
Ürəyinin telləri
İnlədi kaman kimi.
Dərdlər başından aşdı,
Çağlayan ümman kimi...
Ana hamıdan qabaq
Qəbristana yol aldı.
Bir saatın içində
Ana yüz il qocaldı!
Təbriz əhli Fatmanın
Arxasınca yeridi,
Neçə möhlətkeş qarı,
Neçə qoca yeridi...
Məzar bir gül dənizi,
Məzar çiçək dünyası,
Yatır güllər içində
Onun əziz balası.
Fatma diz çöküb birdən
Hönkür-hönkür ağladı.
Çiçəkləri iyləyib
Məzarı qucaqladı.
Elə bil Firidunla
Danışacaqdı indi.
O, yatmış balasına
Təzədən layla dedi:
Yaman olur oğul dağı,
Bağlı qaldı bəy otağı,
Bu ömrümün qoca çağı
Bir dərd tapdım təzə, ellər!
Ata öldü sürgünlərdə,
Axşamladım yaman yerdə,
Üzüm gülməz mənim də,
Canım qurban sizə, ellər.
Mən də deyim bu fərağa
Alışıram baxa-baxa.
Sinəmdəki çarpaz dağa
Dağ istərəm dözə, ellər!
Güllərin yarpağına
Göz yaşları töküldü.
Günəş tab gətirməyib,
Dağ dalına çəkildi.
Ananın qollarından
Yapışdı cavan, qoca,
Bütün bir şəhər getdi,
İndi onun dalınca.
O keçdi küçələrdən,
Şəhər qəzəb dünyası.
Bu dalğalar içindən
Qəhrəmanın anası
Keçir, kədərlə keçir.
Dünyanı başdan-başa
Gəzə bilsəydi ana -
Hörmətlə baş əyərdi
Bütün yer üzü ona.
Ana gedir təmkinlə,
Gedir, yaralı şirtək,
Dərdin ağırlığını
Ürəyində çəkərək...
Qəzəbdən qurumuşdur
Üzündə göz yaşı da.
Ana bilir, tufanlı
Yollar durur qarşıda.
Boğub hıçqırığını,
Başını dik tutur o.
Dərdini-nisgilini
Bir anlıq unudur o.
Xalqa tutub üzünü
And içir ana kimi.
Deyir: - Evdə oturub
Qəmdən yanana kimi
Sizinlə qalıram mən,
Ürəyim deyir bunu.
Dar gündə analar da
Əvəz edər oğlunu!
Bu torpaq məndən də çox
Görüb övlad dağını.
Mənə verin oğlumun
Siz qanlı yarağını.
Sabahkı haqq savaşda
Mən sizdən ayrılmaram
Dərin olsa da yaram.
Qoy eşitsin səsimi
Yer kürəsində hamı.
Yamandır oğlu ölmüş
Ananın intiqamı!
Ana gedir, ardınca
Min-min insanlar gedir.
Düşmənlərin əlində
Yanan bir diyar gedir.
1959-62
© Müəllif hüquqları qorunur! Mətndən istifadə etdikdə istinad mütləqdir!
