İlqar FƏHMİ
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin bir əsrlik fəaliyyət dönəmində əsas prioritetlərdən biri də məhz bölgələrdəki ədəbi həyatı aktivləşdirmək, Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində gənc istedadları kəşf etmək, aktiv ədəbi fəaliyyətə cəlb etmək, eyni zamanda daimi olaraq bölgələrdə yaşayan qələm sahiblərinin ictimai-maarifçi fəaliyyətini istiqamətləndirmək olub...
Bölgələrdə ədəbi fəaliyyət əsasən yerli mətbu orqanların ətrafında və ədəbi dərnəklərdə cəmləşib. Daha sonralar isə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin bölgələrdə regional şöbələri yaradılandan sonra bu iş daha da aktiv fazaya qədəm qoymuşdur.
Əgər Müstəqillik dönəminə qədər bölgələrdə cəmisi üç regional filial fəaliyyət göstərirdisə, bu gün artıq Yazıçılar Birliyinin bölgələrdə 15-dən çox bölməsi fəaliyyət göstərir. Bölmə üzvləri öz bölgələrinin ictimai həyatında aktiv iştirak etməklə bərabər, həm də bölgədəki ədəbi qüvvələrlə Azərbaycan Yazıçılar Birliynin əsas aktivi arasında körpü rolunu oynayır.
Son Qurultaydan sonra regional bölmələrin fəaliyyəti daha da aktivləşmişdir ki, buna da səbəb internet məkanının genişlənməsi, sosial şəbəkələrin aktiv yayılmasıdır. Bu gün artıq istənilən bir qələm sahibi ən uzaq bölgədə belə yaşasa da, ölkənin ədəbi mədəni həyatında aktiv iştirak edə bilir. Beləliklə, əvvəllər mövcud olan bir çox kommunikativ çətinliklər, maneələr təbii şəkildə aradan qalxmış olur...
Hal-hazırda bölgələrdə yaşayan yazarlar internet şəbəkəsi vasitəsilə əlaqələr yaradaraq müxtəlif saytlarda, ədəbi dərgilərdə mütəmadi çap olunur, öz əsərlərini geniş oxucu kütləsinə təqdim edirlər.
Bundan əlavə, bölgədə yaşayan yazarlarımız Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin mərkəzi ədəbi orqanlarında - "Ədəbiyyat qəzeti"ndə, "Azərbaycan", "Ulduz", "Qobustan" jurnallarında və AYB-nin saytlarında mütəmadi olaraq, toplu şəklində və fərdi qaydada çap olunurlar.
Bölgə yazarlarının əsərləri həmişə ədəbi tənqidin nəzərində olmuşdur. Müxtəlif tənqidçilərimiz, əbədiyyatşünaslarımız bölgələrdə yaşayan yazarlarımızın əsərləri haqqında məqalələr, hətta elmi monoqrafiyalar yazmışlar. Bu istiqamətdə xüsusən filologiya elmləri doktoru Vaqif Yusiflinin əməyini diqqətə çəkmək istərdim.
Vaqif müəllim ədəbi mətbuatda mütəmadi olaraq bölgə yazarlarımız haqqında məqalələr çap etdirməklə bərabər, həm də bu mövzuda bir neçə geniş məzmunlu və əhatəli kitabın müəllifidir. Əminliklə deyə bilərəm ki, Vaqif müəllimin bu kitablarında son onilliklərdə Azərbaycanın bölgələrində yayaşan diqqətəlayiq qələm sahiblərinin hamısının yaradıcılığı işıqlandırılmış və dəyərləndirilmişdir.
AYB üçün ayrılan büdcədə müəlliflər üçün kitab çapı nəzərdə tutulmasa da, bir neçə il əvvəl Dövlət başçısının xüsusi qaydada ayırdığı vəsait hesabına demək olar ki, bütün regional bölmələrdə müasir yazarların əsərlərindən ibarət geniş almanaxlar çap olunub oxucuların ixtiyarına verildi... Bu almanaxlarda həm müxtəlif şeirlər, həm nəsr nümunələri, həm də publisistik əsərlər yer almışdır.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə ayrılan illik fərdi təqaüd alanların siyahısına hər il bölgələrdən də maddi ehtiyacı olan qələm sahiblərimiz daxil edilir. Ümumilikdə bu illər ərzində yüzə yaxın bölgə yazarımız illik təqaüdə layiq görülmüşdür.
Bu illərə ərzində bölgələrdə bir çox müxtəlif ədəbi tədbirlər, hətta beynəlxalq səviyyəli layihələr həyata keçirilmişdir ki, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin bölgə filiallarının üzvləri bu tədbirlərdə aktiv iştirak etmişlər...
Bütün bunlarla bərabər, AYB-nin əyalət bölmələrində çoxsaylı problemlər də olmamış deyil ki, bunların da bəzilərini diqqətə çatdırmaq istəyirəm.
Qeyd edim ki, ən əsas problemlər təbii maddi məsələlərə bağlıdır. AYB-nin yalnız dörd regional bölməsi dövlət büdcəsindən maliyyələşir, qalanlarında fəaliyyət ictimai əsaslarla və yerli icra orqanlarının dəstəyi hesabına həyata keçirilir. Bu da, öz növbəsində, kommunal məsələlərə, təşkilati işlərlə bağlı çoxsaylı problemlərə gətirib çıxarır.
Düşünürük ki, qarşıda gələn illərdə bu problem də öz həllini tapacaq.
***
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin regional bölmələri arasında son illərdə ən aktiv fəaliyyətdə olan Gəncə bölməsidir. Tək Gəncədə yox, bütün Azərbaycanda öz poeziyası ilə sevilən gözəl şairəmiz Xəzangül xanım 2014-cü ildə Gəncə bölməsinin sədri təyin olunandan sonra bölmədəki fəaliyyət xeyli dərəcədə canlanmışdır. Bütün bu illər ərzində bölmənin təşkilatçılığı ilə onlarca böyük ədəbi layihələr reallaşdırılmış, çoxsaylı yubiley tədbirləri, görüşlər keçirilmiş, dərgilər almanaxlar, müxtəlif kitablar çap olunmuşdur.
Hal-hazırda AYB-nin Gəncə bölməsində hər həftə yazarların görüşləri, məclisləri keçirilir, bütün ətraf bölgələrdən istedadlı qələm sahibləri toplaşırlar.
Eyni sözləri AYB Lənkəran bölməsi haqqında da demək olar. Tanınmış yazıçı Qafar Cəfərli bölmə rəhbəri seçiləndən sonra Lənkəran ədəbi mühitində xeyli aktivlik müşahidə olunmaqdadır. Bölmənin təşkilatçılığı ilə yazarlar mütəmadi olaraq bölgənin müxtəlif müəssisələrində, ali təhsil ocaqlarında görüşlərdə olur, dərgilər, kitablar çap edir, müxtəlif ədəbi layihələr həyata keçirirlər.
Sumqayıt bölməsinin rəhbəri Gülnarə Camaləddinin və Qazax bölməsinin rəhbəri Barat Vüsalın da fəaliyyətini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Aktiv ədəbi mühiti olan hər bölmənin fəaliyyəti yüksək səviyyədə həyata keçirilir ki, bu da reallaşdırılan layihələrdə, çoxsaylı tədbirlərdə özünü göstərir.
Müstəqillik dönəmində və ələlxüsus da son onillikdə yaradılan regional bölmələrin arasında Mingəçevir (sədri İsmayıl İmanzadə), Beyləqan (sədri Fazil Əsəd), Abşeron (sədri Şəhla Ağbulud), Şabran (sədri Aydın Tağıyev), Xəzər (sədri Arif Buzovnalı), Oğuz (sədri Vüsal Oğuz) xüsusi aktivliklə fəaliyyət göstərirlər. Bu bölmələrin bəzilərinin fəaliyyətində xüsusi spesifik istiqamətlər özünü göstərir.
Misalçün, uzun illər ərzində cəbhə xəttinə ən yaxın olan Beyləqan bölməsi mərhum yazıçımız Asif Cəfərlinin sədr olduğu dönəmlərdə də, son illərdə də daha çox hərbi-vətənpərvərlik ruhlu tədbirlərin həyata keçirilməsi, hərbi hissələrdə əsgərlər qarşısında görüşlərin keçirilməsinə daha çox əhəmiyyət verib, bu istiqamətdə çox aktiv fəaliyyətdə olub.
Birliyin Aran bölməsi (sədri Sərvaz Hüseynoğlu) ötən illər bölgədə yazıb-yaradan şairlərin əsərlərindən ibarət bir neçə toplu nəşr etdirib, ədəbi müzakirələr keçirib.
Eyni zamanda Xəzər bölməsi daha çox əruz vəznində yazan şairlərin toplaşdığı və öz peşəkarlıq səviyyələrini artırdıqları bir məktəb rolunu oynayır. Arif Buzovnalının rəhbərliyi altında bu bölmənin yaradıcı qüvvələri klassik ədəbiyyatda, bədii tərcümə ilə bağlı respublika miqyaslı çoxsaylı tədbir və layihələrin iştirakçısı olmuş, Heydər Əliyev Fondunun keçirdiyi Nəsimi festivallarında aktiv iştirak etmiş, mükafatlandırılmışlar.
Xırdalan şəhərində fəaliyyət göstərən Abşeron bölməsi də aktiv fəaliyyət göstərən bölmələrimizdəndir. Şəhla Ağbuludun rəhbərliyi altında bölmənin fəaliyyətində bir özəllik də bölgənin təhsil sektoruyla sıx əlaqədə olması, rayonun müxtəlif təhsil ocaqlarıyla birgə mütəmadi olaraq tədbir və layihələr həyata keçirməkdir ki, bu da, öz növbəsində, yeniyetmə və gənclərin ədəbiyyata marağında xüsusi rol oynayır.
Tanınmış şair İsmayıl İmanzadənin rəhbərlik etdiyi Mingəçevir bölməsi də həm şəhərdə, həm də ətraf bölgələrdə aktiv və dinamik fəaliyyətilə seçilir. Mingəçevir bölgənin iqtisadi mərkəzlərindən olmaqla bərabər, həm də ədəbiyyat və mədəniyyət mərkəzinə çevrilmişdir ki, bu işdə də AYB Mingəçevir bölməsinin xidmətləri böyükdür. Bölmə üzvləri şəhərin bütün mədəni tədbirlərində ön sıralarda iştirak edir, bölmənin təşəbbüsüylə də çoxsaylı tədbir və layihələr həyata keçirilir.
Ötən il Şamaxı bölməsinə tanınmış yazıçı Orxan Fikrətoğlunun sədr seçilməsi də bu qədim ədəbiyyat bölgəsində AYB bölməsinin daha aktiv fəaliyyət fazasına keçməsi üçün zəmin yaradır.
Onu da təkrar qeyd etməliyəm ki, müstəqillik dönəmində yaradılan bölmələrin fəaliyyəti ictimai əsaslarla həyata keçirilir. Bu da həm bölmə rəhbərlərinin, həm də ora toplaşan qələm sahiblərinin ədəbiyyat eşqindən, fədakarlığından xəbər verir. Həyata keçirilən tədbirlərin əksəriyyəti bölmə rəhbərlərinin və ədiblərin öz şəxsi təşəbbüsləri və təşkilatçılığı ilə reallaşır.
***
Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, bölgələrdəki ədəbi qüvvələrin əsərlərinin bədii keyfiyyətlərilə bağlı həm bölgə mətbuatında, həm də mərkəzi mətbu orqanlarında çoxsaylı məqalələr, kitablar, monoqrafiyalar çap olunmuşdur.
Bundan əlavə, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin qurultayqabağı məruzələrində janrlar üzrə təhlillər aparılarkən, bölgələrdə yaşayan şair və yazıçılarımızın, tənqidçi və ədəbiyyatşünaslarımızın yaradıcılığı geniş şərh olunmuşdur. Buna görə də mən öz məruzəmdə ayrı-ayrılıqda yazarların əsərlərini təhlil etmək niyyətim yoxdur. Yalnız onu deyə bilərəm ki, bölgələrdəki yazarlarımızın əksəriyyətinin ədəbi əsərləri daha çox milli ruhun, milli mədəniyyətin daşıyıcısı kimi çıxış edir. Çoxəsrlik Azərbaycan ədəbiyyatının müasir dövrdə özünəməxsus şəkildə davamı kimi çıxış edir. Bölgələrdə yaşayan yazarlarımızın, ələlxüsus şairlərimizin yaradıcılığında doğma vətənin təbiət gözəllikləri, təbiətlə daha çox təmasda olan insanların daxili aləmi, deqradasiyaya uğramış şəhər mühitindən kənarda yaşanan saf hiss və duyğular daha çox əksini tapır. Qloballaşmanın gətirdiyi yad düşüncə elementləri, kənar ədəbi cərəyanların təsiri bölgə yazarlarımızın yaradıcılığında daha az hiss olunur.
***
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin internet məkanında fəaliyyəti də son on ildə artan xətt üzrə inkişaf etmişdir.
İlk olaraq on il əvvəl AYB-nin əsas baza saytı olaraq AZYB.NET saytı yaradılmış, bütün arxiv materialları, əldə olan fotoşəkillər, video və audio materiallar orada yerləşdirilmişdir.
Bu saytda Yazıçılar Birliyinin yarandığı gündən müasir dövrümüzə qədər fəaliyyətinin əsas mərhələləri, fəaliyyət mexanizmləri, qurultaylar barədə məlumatlar, AYB-nin strukturuyla bağlı informasiyalar yerləşdirilmişdir.
İnternet resurslarının daim yenilənmək zərurəti yarandığına görə 2014-cü ildə AYB Mətbuat xidmətinin AYB.Az və digər saytları fəaliyyətə başlamışdır ki, Mətbuat xidmətinin rəhbəri şair Xəyal Rzanın rəhbərliyi altında bu saytlarda qurumun fəaliyyətilə bağlı informativ məlumatları operativ şəkildə ictimaiyyətə çatdırır, eyni zamanda ədəbi materiallar da yerləşdirlir.
2016-cı ildə isə AYB-nin orqanlarında çap olunan eksklüziv ədəbi materialların internet şəbəkəsində də yayılması üçün AZYB.AZ saytı fəaliyyətə başlamışdır. Bu saytın yaradılmasında əsas məqsəd qurumun orqanları olan "Azərbaycan", "Ulduz", "Qobustan", "Literaturnıy Azerbaydjan" jurnallarının, "Ədəbiyyat qəzeti", "Mir literaturı" qəzetlərində çıxan ədəbi materialları ay ərzində ardıcıl olaraq sayta yerləşdirmək, çap məhsullarının gedib çatmadığı yerlərdə də ədəbi materiallarımızı təbliğ etməkdir.
Bir neçə il əvvəl AYB-nin əsas mətbu orqanı olan "Ədəbiyyat qəzeti" öz fərdi internet saytını da açmışdır. Hal-hazırda redaktoru Mətanət Vahid olan edebiyyatqazeti.az saytı ölkədə ciddi ədəbi materiallar üzərində ixtisaslaşan, ucuz şou ardıyca qaçmayan, gündəmin xırda problemlərinin səviyyəsinə düşməyən sanballı ədəbi orqan funksiyasını uğurla həyata keçirməkdədir.
Qeyd edim ki, saytlarımızda tək Azərbaycan dilində deyil, yazarlarımızın rus və ingilis dillərinə tərcümə olunmuş əsərləri də yer almaqdadır.
Bu saytların fəaliyyətinin həm bölgələrimizdə, həm də ölkəmizdən kənarda izlənilməsi onu göstərir ki, bundan sonra ədəbiyyatımızın internet təbliğatı sahəsində fəaliyyətini daha da genişləndirməyə ehtiyac var.
Ümid edirəm ki, qurultaydan sonra da, həm bölgələrimizin, həm də internet saytlarımızın fəaliyyəti yüksələn xətlə inkişaf edəcək.
© Müəllif hüquqları qorunur! Mətndən istifadə etdikdə istinad mütləqdir!
