"Ədəbiyyat qəzeti" yazıçı-jurnalist Murat Menteşin şair, ssenarist Ah Muhsin Ünlü ilə "Kılavuz" jurnalında çap olunan müsahibəsini təqdim edir.
Murat Menteş: - Ah Muhsin Ünlü. Bu sənin əsl adın ola bilməz, elə deyilmi?
Ah Muhsin Ünlü: - Muhsin mənim oyuncaq pişiyimin adıdır. Məhəlləmizin şirniyyatçısı Muhsin ustadan miras qalıb ona da. Şeir yazmağa başlayandan sonra mənə ad lazım olduğunu düşündüm.
M.M.: - Niyə?
A.M.Ü.: - Bilmirəm, elə oldu.
M.M.: - Adınızın əvvəlində "ah" var, bu abreviaturadır?
A.M.Ü.: - Yox, o hissə heç də mürəkkəb deyil. Göründüyü kimi, "ah"dır. Sadəcə, "ah"dır. Bir nida qırıntısı.
M.M.: - "Gedirəm" kitabındakı şeirlər 1993-1998-ci illər arasında yazılıb. İlk öncə bu parlaq şeirlərin yazılma macərasından danışa bilərsinizmi?
A.M.Ü.: - Təbii ki, mən şeir kitabı yazmağa başlamamışam. Mən sadəcə şeir yazırdım. Kitabdakı şeirlərin təxminən 75 faizini tamamladıqdan sonra onları bir kitabda bir araya gətirmək fikri yarandı. Bu məsələ ilə bağlı heç bir hesablama aparmamışam. Bir anda gördüm ki, bitdi. İşin nə olduğunu və nəyə xidmət etdiyini sonradan gördüm. Bu mənada, mən pərvanə olmaqdan qaça bilmədim.
M.M.: - "Gedirəm" əsərini özünüz nəşr etdiniz. Nə üçün bu səlahiyyəti nəşriyyata verməmisiniz?
A.M.Ü.: - Bir-iki yerə getdim, müxtəlif səbəblərdən fikir vermədilər.
M.M.: - Səbəblər?
A.M.Ü.: - Açığı, heç bir nəşriyyat maraqlanmadı, şeirlərimə də baxmadılar. Nəşriyyat binasının iki qapısı var idi. Çöldə bir qapı, kiçik dəhlizdən sonra başqa bir qapı var idi və mən o ikinci qapıdan belə keçə bilmədim. Yəni mən naşirin katibəsinə belə yaxınlaşa bilmədim. Uzaqdan mənə dedilər ki, 2001-ci ilə qədər şeir kitabı çıxmayacaq, "əlvida" deyib geri döndüm. Sonra "Yeni Şafak" qəzetində bir müsahibə gördüm. Bir nəşriyyat sahibi hazırladıqları şeir kitabı silsiləsindən danışarkən, "Şeir kitabı çıxarmaq risklidir, amma gənc şairlərin kitablarını qorxmadan çap edirik", - dedi. Ona görə də qalxdım və getdim. Onların sayəsində mənə Bursada bir kişinin ünvanını verdilər. Deyəsən, həmin adam bu silsilənin buraxılışına rəhbərlik edirdi, adını bilmirəm. Əslində, kitab çıxarmaq üçün çox da cəhd etməmişəm. Çünki bu şeirlər onsuz da yaxşı idi və onsuz da çıxacaqdı. Əslində, baxın, biz indi bu şeylərdən danışırıq. Neçə ildən sonra hardan-hara? Mən bunu bilirdim, daha təvazökar desək, hiss edirdim. Başqa bir nəşriyyat məmuru mənə dedi ki, "bu şeirlər orta şeir zövqünə uyğun deyil". Məncə, o, bu şeirləri biabırçılıq hesab edirdi.
M.M.: - Yəni dedi ki, sən orta səviyyəyə çata bilmirsən?
A.M.Ü.: - Anladığım qədər, demək istəyirdi ki, bu şeirlərin yer aldığı kitabı oxucu qarşısında müdafiə etmək olmaz. Deməli, biri gəlib desə ki, "bunlar nədir, belə bir kitabı necə çap edirsən?". Cavab verə bilməyəcəyik deyə, öncədən çap etməməyi üstün tuturuq.
M.M.: - Kitabınızı da özünüz nəşr etdirdiniz.
A.M.Ü.: - Düzdür. İndi eyvanda çürüyürlər.
M.M.: - Vay. Bəs kitabı almaq istəyənlər?..
A.M.Ü.: - Tapmırlar, hardan tapa bilərlər ki?!
M.M.: - Bəlkə sizinlə əlaqə saxlamaq istəyən oldu?
A.M.Ü.: - Mənlə əlaqə saxlamaq üçün əllərindən gələni edəcəklərini düşünmürəm. Mən bilmirəm. Ola bilsin ki, yaxşı bir nəşriyyat kitabı alıb çap etmək istəyər, pulu bölə bilərik.
M.M.: - Şeirlərinizdə faciə və yumor var.
A.M.Ü.: - Bir dostum mənim şeirlərimi oxuyub-oxuyub gülür, amma necə də qəhqəhələrlə gülür. Düzünü desəm, çox pis oluram. Halbuki komediya poeziyası deyilən bir şey yoxdur. Faciənin ürəkdən açılması yumoru ortaya qoyur. Sırf yumor xatirinə ifadə edilə bilməz; ifadə çox ahəngdar və güclüdürsə, yumora nail olmaq olar.
M.M.: - Sizcə, faciə kimə aiddir? Şairə, dövrə, cəmiyyətə?
A.M.Ü.: - Allahın baş verməsini planlaşdırdığı bütün işlər bir insanın təkbaşına edə biləcəyi çox çətin işlərdir. Hər şey, hətta ən kiçik gündəlik həyat fəaliyyətləri belə...
M.M.: - Məsələn?
A.M.Ü.: - Su içirsən, nəfəs borusuna getmir. Orada faciəvi potensial var. Bu qavrayış məsələsidir. Mən bu haqda daha çox Nitsşenin faciəsi baxımından düşünürəm. Yəni insan öz istəkləri ilə dünya istəkləri arasında qalmamalıdır. Allahın iradəsi ilə sənin nəfsin çatışdığı zaman faciə baş verir. Yəni pulun az olsa da, mikroavtobus əvəzinə taksiyə minmək istəyirsən, sənin üçün necə acınacaqlı vəziyyətdi. Nəfsinlə üz-üzə gəldiyin an faciəvidir. Sizdən ayrı bir nəfsiniz var, sizdən ayrı bir siz var. Ürək var, ağıl var. İbn Ərəbi bunları izah edir, lakin çox mürəkkəbdir. İki şeyi edə bilərsiniz: 1. Nəfsinizə təslim olmaq, 2. Allahın köməyi ilə nəfsinizin tələblərinə qalib gəlmək. Eqonuza qarşı nə qədər güclü hərəkətlər edə bilsəniz, bir o qədər yumor ortaya çıxacaq. Anladığım budur.
M.M.: - Mənə elə gəlir ki, yumor eqoya qarşı yer qazandıqda ortaya çıxan şeylərdən yalnız biridir, başqa qazanclar da olmalıdır.
A.M.Ü.: - Təşəkkür edirəm, təbii ki.
M.M.: - Poeziya macəranız necə başladı?
A.M.Ü.: - Mən bunu tək-tək izah edim. Biz Eskişehirdə tələbə idik. Xalqla Əlaqələr Universitetinin Reklam fakültəsində oxumuşam. Biz orada dəli olduq: "Gəlin, film çəkək, film çəkək..." Nə olur-olsun, təki film çəkək. İstanbula gedib birtəhər məskunlaşmalı olduq. 1997-ci ilin yayında 3-4 dostla gəldik və burada kiçik bir reklam agentliyi qurduq: sonuncu agentlik. so-nacans. Hər şeyin çox asan olacağını düşündük. Pul gələcəkdi, pulla film çəkəcəkdik. Nəinki pul gəlməyi, pul getməyə və bitməyə başladı. 1997-ci ilin qışında biz çarəsiz şəkildə televiziya ssenariləri ilə məşğul olduq. Bu arada mən özümü şeir yazmağa məcbur edirdim. Amma sonra peşəkar həyat sıxmağa başladı və biz az qala televiziya ssenaristi olmaq həddinə çatmışdıq. İndi seçim etməliydim. Televiziya üçün ssenari yazmaq, eyni zamanda şeir yazmaq mümkün deyildi. Olmadı, olmayıb, olmayacaq. Bu edilir, amma güman edirəm ki, yaxşı olmur. İzah edə bilərəmmi? Bir çox insan peşəkar reklam və ya televiziya yazıçısı kimi işləyir, həm də şeir yazır. Bu ikisinin bir yerdə olması mümkün deyildi. 1998-ci ildə poeziyadan əl çəkdim. 1993-cü ildə şeir yazmağa başladım və 5 il üzərində işlədim. Təxminən 5 il. Hər halda, bitdi. Təəssüf ki, axırıncı şeiri bitirdik və məsələni bağladıq. Beləliklə, Ah Muhsin Ünlü adlı dostun poeziya macərası, ya fasilə verdi, ya da sona çatdı.
M.M.: - Bundan sonra şeirlərinizi Ah Muhsin Ünlünün imzası ilə dərc etməyəcəksiniz?
A.M.Ü.: - Çox vacibdirmi? Belə gözəl şeirlər yazırıq ki, bəlkə bir də şans verilər. Televiziya insan orqanizminin öhdəsindən gələ bilmədiyi bir şeydir. Bu işləmir, işləmir, mən bunu edə bilmirəm; onların istədiklərini yaza bilmirəm. Yeri gəlmişkən, bunu qeyd edim: Ah, Muhsin Ünlü adını şeirlərlə yanaşı, şeirlə maraqlanan, lakin istedadı olmayan varlı insana münasib qiymətə sata bilərəm. Düzünü deyirəm. Mən heç vaxt görünməmişəm.
M.M.: - Ah Muhsin Ünlü kimi bir şair daha?
A.M.Ü.: - Əlbəttə, olacaq, niyə də yox?
M.M.: - İndiki poeziya mühitini necə qiymətləndirirsiniz?
A.M.Ü.: - Mən şeir yazanda jurnallarda şeir yazan insanlar var idi. Mənimlə eyni vaxtda şeir yazırdılar. Düşünürdüm: burada qəribə bir şey var. Ya səhv edirəm, ya da... Yazılan şeir nə maarifləndirici, nə də türk poeziyasını hərəkətə gətirəcək deyildi. Amma yox, səhv etmirdim, mümkün qədər şiddətli şeir yazırdım. Mənim prinsipim bu idi. Güclü şeir yazmağa çalışırdım və şeirimin vəziyyətindən xəbərdar idim. Nə yazırsan?
M.M.: - Şeir çevrələrindən uzaq qalmısınız, niyə?
A.M.Ü.: - Şeiri yanlış yerdən anlayırlar, özünə şair deyənlər bunu ciddi dramatik insan vəziyyəti kimi qəbul edirlər. Şeirin bütün sevincli tərəflərini ört-basdır edirlər. Özlərini ciddiyə almağa çalışdıqları üçün onu küsdürürlər. Bu, həyati təhlükə yaradır. Vəziyyət getdikcə pisləşir. Şeir yazmaq üçün inanılmaz ağrılar çəkib, böyük şeylər dərk etmək lazımdır; daha pisi odur ki, onlar əziyyət çəkdiklərini və həqiqəti gördüklərini düşünürlər. Budur, yazdılar. Yazdılar və belə oldu.
M.M.: - Bəs sən? Yazmağa davam edəcəksən?
A.M.Ü.: - Kim istəməz ki?! İstəyirəm.
M.M.: - Son olaraq nə deyəcəksən?
A.M.Ü.: - Kaş mən hələ şeirlə dolu olanda görüşəydik.
Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdırdı:
Malik Atilay
© Müəllif hüquqları qorunur! Mətndən istifadə etdikdə istinad mütləqdir!
