Elnarə AKİMOVA
İmadəddin Nəsiminin məzarının Azərbaycana gətirilməsi kifayət qədər düşündürücü məsələdir. Şairin qəbrinin Hələbdə olması 600 il əvvəl Hələbdə Azərbaycan dilinin necə böyük bir mədəniyyəti təmsil etməsinin, Azərbaycan dilinin ərazilərinin necə geniş əhatə dairəsinə malik olmasının göstəricisidir. 600 il əvvəl Azərbaycan türklərinin ərəb torpaqlarında irfan dilini necə vüsətlə poetik dil statusu qazandırmalarının təkzib olunmayan ifadəsidir. Nəsiminin məzarını 1968-ci ilin noyabrında Hələbə səfər etmiş Rəsul Rza aşkar etmişdir. Yəni 600 il Hələb şəhəri Azərbaycan şairinin məzarını ehtiramla qorumuşdur. Məzarın yaxınlığından keçən küçə də Nəsiminin adını daşıyırdı. Eyni sözləri Füzulinin Kərbəladakı məzarına da aid etmək olar və bunu heç bir halda Hüseyn Cavidin qərib məzarının tapılıb vətənə gətirilməsi ilə müqayisə etmək mümkün deyil. Cavid sovet hökuməti tərəfindən həbs olunub sürgün edilmiş və sürgündə də dünyasını dəyişmişdi. Ümummilli lider Heydər Əliyev elə həmin rejimin mövcud olduğu dönəmdə bu tarixi addımı atdı. Onun adsız-ünvansız məzarını həbs düşərgəsinin məzarlığından tapıb vətənə gətirdi. Ümummilli liderin bu hərəkəti bütün dünyada əks-səda verdi. Dünyaya isbat olundu ki, SSRİ burada yaşayan xalqların vahid vətəni deyil.
Nəsiminin yaşadığı dövrdə isə ərəb torpaqlarında hakim qüvvə türklər olub. İstər Məmlüklü dövləti, istər Osmanlı və s. Məncə Hələbdə Nəsiminin nəslinin nümayəndələri indi də Nəsimi baba soyadı ilə yaşayırlar. 1968-ci ildə Rəsul Rzanı Nəsimi məzarının ziyarətinə "zahirən şirvanlıya bənzəyən" Hikmət Nəsimi adlı bir nəfər aparmışdı. Və məzar Nəsimilərin ailə məzarlığındaydı.
Heykəli Bakıdadır. Bəzi əlyazmaları İstanbulda, məzarı isə Hələbdə. Nəsimi dünyası 600 ildir ki, hər üç ünvanda bərqərardır. Bir əbədi ünvan da Nəsiminin ürəklərdə tutduğu əbədi, baqi məqamdır ki, məhz bu amilin yaşarılığına görə Azərbaycan xalqı Ümummilli lider Heydər Əliyevə minnətdar olacaq.
Bilirik ki, 1970-ci illərdə ümumən respublikamızda klassik mədəni irsimizin öyrənilməsi baxımından tamamilə yeni mərhələ başlamışdı. Həmin mərhələ bilavasitə xalqımızın görkəmli lideri Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Bütün digər müstəsna əməllərilə yanaşı, Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsimi ilə bağlı Heydər Əliyevin gerçəkləşdirdiyi işlər bu şairin irsinin yeni təfəkkür qatına, milli şüur və yaddaşa bədii-estetik çalar qatmasını izləməyə imkan verir. Həmin vaxta qədər Nəsimi "Divan"ı yalnız bir dəfə, görkəmli ədəbiyyatşünas Salman Mümtaz tərəfindən, 1926-cı ildə ərəb əlifbası ilə çap olunmuşdu. 1972-ci ildə türkmən ədəbiyyatşünası Qullayev həmin "Divan"ın dili üzərində müəyyən türkmənləşmə əməliyyatı apararaq yenidən çap etdirmiş, şairi türkmən ədəbiyyatının klassiki kimi təqdim etmişdi. Ancaq Heydər Əliyevin müdaxilə və müqaviməti nəticəsində bu saxtalaşdırma siyasəti uzun çəkmir, rəsmi dairələrdə tanınmasına yol verilmir və şairi Azərbaycan ədəbiyyatının dəyərli klassiki kimi tanıtmaq, təbliğ etmək yönündə davamlı tədbirlər planı start götürür. Heydər Əliyevin sərəncamı əsasında 1973-cü ilin 13 sentyabrında İmadəddin Nəsiminin 600 illik yubileyi keçirildi.
Elə həmin il Həmid Araslının tərtibatı ilə Nəsiminin divanı çap olundu. Bütün ölkə Nəsimi əhval-ruhiyyəsində oldu, şairin şəkli həmin dövrdə çap olunan bütün ölkə qəzetlərinin loqosuna çevrildi. Əsərləri ingilis və fransız dillərinə tərcümə edildi, haqqında xarici ölkələrin və beynəlxalq təşkilatların mətbuat orqanlarında bir neçə məqalə çap olundu. YUNESKO-nun "Kuryer" jurnalında Nəsimi haqqında məqalə dərc edildi. Heydər Əliyev Nəsiminin yubileyinin təkcə Bakıda deyil, Moskvada da keçirilməsinə nail oldu. 1980-ci ilin fevral ayında Bakının mərkəzi parklarından birində Nəsiminin abidəsi qoyuldu və heykəlin açılış mərasimində şəxsən özü iştirak etdi. Beləcə, sovet ideologiyasının birbaşa marağında olduğu Nəsimini milli ədəbi-tarixi yaddaşdan çıxdaş etmək niyyətinin qarşısı böyük siyasətçi tərəfindən alındı.
Bu gün Nəsiminin məzarının Azərbaycana gətirilməsi məsələsinə gəlincə, əlbəttə ki, dövlətimizin başçısı hansı qərarı verirsə, biz onu dəstəkləyəcəyik. Məzar Azərbaycana gətirilsə, bu, xalqın öz böyük şairinə sahib çıxması, milli kimlik duyğusu və irsin birləşdirilməsi baxımından da mühüm hadisə olacaq. Özünün misrasıdır: "Sındır qəfəsi, tazə gülüstan tələb eylə"...
Amma ruhunun laməkan, cahana sığmaz olacağını bəyan edən misralar da onundur: "Məndə sığar iki cahan, mən bu cahanə sığmazam"! Onsuz da böyük şairlərin, böyük sənətkarların ruhu hər yerdə dolaşır və tarixin yaxınından da, uzağından da eyni mənəvi ucalıqda görünür!
© Müəllif hüquqları qorunur! Mətndən istifadə etdikdə istinad mütləqdir!
