Cavanşir YUSİFLİ
1
Haqqında kitablar, məqalələr yazıldı, doğulduğu, yaşadığı kəndə getdilər, badələr qaldırdılar, qədəhlər sınanda bir yaz günü yaşıl yarpaqlardan süzülən göz yaşları içildi, nə oldusa da, Musa Yaqub şeiri bütün dünyanı tutdu, kimsə ona paxıllıq eləyə bilmədi, ana təbiət özü onu hifz etdi, özü ona qibtə etdi...
O qədər insan yürüş etdi dərgahına, hamını gözünün işığına bələdi, amma hamıdan sıyrılıb getdi ki, mən gərək yanımda bir ağac əkim...
Adi, iddiasız sözlər, cümlələr insanı necə dəhşətə gətirə, yerindən oynada bilər, həm də könlündə taxt qura bilər, sanki bu dünyada min illər yaşamısan, hamı səni tanısa da, sən kimsəni tanımırsan, yaddaşında min illərin xarabalıqları var, sən əlində əsa o xarabalıqda özünü axtarırsan, kimsə də bizi yaşadan, bizim yaşadığımız ömür mətninin o tayında anadilləri dinləyir: tapdınmı? Tapmadım... Həyat elə bu iki sözün arasından keçən işıq zərrəciyi imiş... Qar topasından ayrılan işıq zərrəciyi...
Həm də onu təzələyərək, könül aynasını silərək...
Onun mənim xəyalımda bir obrazı var, bu obraz elə onun ölümündən sonra yazılmalıydı: sanki o başqa bir diyarda doğulmuş, əlində əsa, yolunun üstündəki bütün ölkələrdən keçmiş, bir kənd dəyirmanının həndəvərində gecənin gecə vaxtı Xaqaniylə bardaş qurub bir ömür boyu söhbət etmiş, zil qaranlığın ağappaq sükutu içində dedikləri şeirlər bir-birinə qarışıb un kimi üyüdülmüş...
Ömrümüz həyəcan, təlaş içində,
Könlüm bir şüşədir bu daş içində.
Belə vurhavurda, savaş içində
Məni barışıqda saxlayanım var.
Xaqani:
Gözəllik bir qızıldır, ömrün əlindən
düşərək torpağa yox oldu birdən.
Tapmaq həvəsilə həmin qızılı
torpağı yuyuram göz yaşımla mən.
2
Paolo Sorrentinonun "Gənclik" filmində Maradona obrazı var. Futboldan ayrılmış, özgələşmiş, bədəncə böyüdükcə, meydanları lərzəyə gətirən topu balacalaşıb uşaq topuna çevrilmiş Maradona. Rollar paylanmış, oyun oynanılmış, ölən ölmüş, qalanlar əzab içində... Maradona bu əzabın dar qəfəsində uşaq topunu əlindən buraxmır, onu suyun içində nəfəsiylə də tərpədir, anlayır ki, həyat oyununun bitdiyi anda bitmiş, ömür mətni Don Kixotdakı yel dəyirmanının pərinə ilişib qalmışdır.
Maradonanın nəfəsindən ayırmadığı top bir gün göyə, göylərin yeddinci qatına milləndikdə, o da bu həyatda elə qapı dirəyinə dəyən top kimi geri qayıdacaqmış, o isə hamının gözündən oğurlanıb topu nə olur-olsun, dirsəyi ilə qapıya vuracaqmış.
Musa Yaqubla Xaqani həmin ağ sükutun gecə qaranlığında oturub şeir deyirlər. Musa Yaqubun intonasiyasında belə bir ayrıntı var: o, sözləri hansısa bir dünyanın son cümləsi, son hecaları kimi tələffüz edir və son sözün son hecasında yeni dünya açılır.
Bu dünyada Xaqaninin də şeiri təkdir, bənzərsizdir: onun tələffüzündə gur axınlı, burulğanlı bir nəhrin dalğalarının bir-birinə çırpılıb ağ işığa (una...) çevrildiyi an var. Xaqani nə qədər uzaqdan gəlib hansı uzaqlığa getsə də, onun şeiri bir andır. Hər bir şair bu ələkeçməz anla bütün dünyanı dizə çökdürə bilirlər. İki ixtiyar şair, uzun yollar keçib tanımadıqları bir kəndin məzarlığında heykələ çevrilmiş iki şeir mətni...
© Müəllif hüquqları qorunur! Mətndən istifadə etdikdə istinad mütləqdir!
