Gözlərini qaçırırsan məni görməyəsən deyə... - Məmməd İSMAYIL

Bolqar şairi Georgi Konstantinovun şeirləri - Məmməd İsmayılın təqdimatında

Şairlər bir-birlərinin tale qardaşları, düşüncə qohumlarıdır. Bir də görürsən, bu başında yaşadığın dünyanın o biri başında qarşına elə bir adam çıxır ki, xarakteri, dünyagörüşü ilə yaxından tanış olduqda bir belə tale bənzərliyi olmaz deyə heyrətlər içində qalırsan.

Rumıniyanın Krayova şəhərində hər il keçirilən beynəlxalq Mihail Eminesku şeir festivalı dünya şeirinin çəkim mərkəzinə çevrilib. Keçirilən görüşlər, edinilən tanışlıqlar sonradan yeni ədəbi əlaqələrin yaranmasına vəsilə olur. Burada XIX yüz il Dünya şeirinin hüzn ünvanı nakam taleli şair M.Eminesku ruhu da az rol oynamır. Avropa şeir dünyasına çıxışım ordan M.Emineskunun ruhunun var olduğu Krayova Dünya şeir festivalından başlayır desəm, yanlış olmaz. Şeir festivallarında tanış və dost olduğum şairlərin adlarını çəkəcək olsam, uzun bir siyahı alınar. 2019-cu il festivalında tanış olduğum sənətkarlar arasında bolqarıstanlı şair Georgi Konstantinovun ayrıca bir yeri vardır. Beş xarici dildə sərbəst danışan Georginin festival günlərində çevrəsi çox genişdi. Görünür, yaş yaxınlığından olmalı idi ki, sözümüz ilk görüşdəncə tuturdu. Kitablarımızı dəyiş-düyüş etmişdik. Rusca Moskvada çap olunan "Vmesto pisma" kitabımı elə festival günlərində oxumuş və ürək sözlərini söyləmişdi. Festivaldan bir neçə ay sonra onun tərcüməsində Bolqarıstan mətbuatında bir-birinin ardınca şeirlərim yayınlanacaqdı. Mətbuatdan Georginin Amerikada, İtaliyada, İspaniyada əsərlərinin çap olunduğu xəbərlərini duyduqca dostumun şeirlərinin dilimizdə səslənməsini istədim.

Georgi Konstantinov 1943-cü ildə Bolqarıstanın Pleven şəhərində anadan olub. 1967-ci ildə Sofiya Universitetinin bolqar filologiyası bölümünü bitirib. 1967-71-ci illərdə Bolqarıstan televiziyasının ədəbi şöbəsində redaktor vəzifəsində çalışıb. 1973-cü ildə "Rodna Rech" ədəbi jurnalının, 1983-cü ildən isə "Plamak" ədəbi jurnalının baş redaktoru vəzifələrində işləyib. 1989-cu ildə Bolqarıstanda baş verən sosial dəyişikliklərdən sonra Bolqarıstan Böyük Millət Məclisinin deputatı seçilib. Georginin özünün də etiraf etdiyi kimi, "o dövrkü Milli Məclisin əsas vəzifəsi köhnə totalitar konstitusiyanı yeni demokratik konstitusiya ilə əvəz etmək olub. Bəlkə də məclisə seçilməyimin səbəbi bu böyük dəyişikliklərdən əvvəl, yəni Todor Jivkov rejimi dövründə bəzi satirik şeirlərimin dərc olunması idi. Şeirlərdən birində belə misralar vardı: "Sən portretin çərçivəsi olmaq istəyirsən. Və düşüncən heç vaxt qaranlıq sürəti ilə işığı dayandıra bilməz". Ancaq müəyyən sosial görüşlərimə baxmayaraq, 1988-ci ildə, yəni radikal islahatlardan bir il əvvəl solçu partiyadan xaric ediləcək və bundan sonra da heç bir partiyanın üzvü olmayacaqdım"...

Georgi Konstantinov 1992-ci ildən "Plamak" Nəşriyyat Evinin direktoru vəzifəsində çalışmağa başlamış, 1995-ci ildə isə Bolqarıstan mədəniyyət nazirinin müavini vəzifəsinə təyin olunmuşdur. Bu dövr, Bolqarıstanda mədəniyyət sahəsində də özəlləşdirmə dövrü idi. Kitabxanaların, klubların və icma mərkəzlərinin özəlləşdirilməsini israr edənlər çoxdu. Şübhəsiz ki, özəlləşdirmə deyilən bəla bu gözəl binaları diskotekalara və ya restoranlara çevirə bilərdi. Bu səbəblə də Georgi bolqar icma mərkəzlərinin, kitabxanaların, oxu salonlarının və mədəniyyət saraylarının qorunması üçün qanun layihəsi hazırlayacaq və bu qanun parlamentdə qəbul olunacaqdı. Beləcə kitabxanaların, klubların, mədəniyyət mərkəzlərinin bir çoxu "özəlləşdirmədə" - işbazların özününküləşdirmə qarmağından qurtulacaqdı. (Nə yazıq ki, bolqarların bacardığını zamanında biz bacara bilmədik, klublar, kitab mağazaları, kitabxanalar özəlləşdirmə adıyla işbazların əlinə keçdi). Şairin öz fikrini burada təkrarlamağın faydalı olacağını düşünürəm: "Təəssüf ki, nazir müavinləri var, amma müavin şairlər yoxdur".

Şair, 2001-ci ildən Bolqarıstan PEN İnternational Mərkəzinin prezidenti seçilmiş, 2013-cü ildən isə Bolqarıstan PEN-in fəxri prezidentidir.

Georgi Konstantinov ədəbiyyata gəlişi ilə bağlı fikirləri də ilgi çəkicidir: Mən şeiri həyata bir istiqamət kimi seçmədim, əslində şeir məni seçdi desəm, daha doğru olar. Atam Konstantin Georgiyev qəsəbədəki bütün musiqi tədbirlərinin təşkilatçısı idi və o da şeir yazırdı. Evimizdə çox kitab vardı, tez-tez şeir müzakirələri keçirirdik. Liseyin ilk siniflərində biz, şeiri sevən məktəblilər bir qəzet dərc edirdik. İndi qəribə görünə bilər, amma mən o zaman qəzetin satirik səhifəsini hazırlayırdım. Tədricən lirik poeziyaya heyran oldum, çünki lirik poeziya mənə daha çox həzz verirdi. On altı və ya on yeddi yaşıma gəldiyimdə hiss etdim ki, şair olmağa can atıram. O zamanlar görkəmli lirik şairlərimizdən Dimcho Debelyanov, Peyo Yavorov və Vesselin Hancevi oxumaqdan zövq alırdım. Üstəlik, milli azadlıq və ədalət uğrunda mübarizəni tərənnüm edən böyük şairlərimizin Kristo Botev, İvan Vazov və Nikola Vaptsarovun şeirləri də məni çox təsirləndirdi. Sonradan poeziyaya görə aldığım milli mükafatlardan bəzilərinə bu sevimli şairlərimin adı veriləcəkdi..

Georgi Konstantinov oxu coğrafiyası milli şairlərin əsərləri ilə məhdudlaşmayacaqdı. Sonradan Debelyanov və Yavorovla yanaşı, "lənətlənmiş şairlər" Çarls Baudelair, Edqar Allan Po və Paul Verlainenin tərcümə olunmuş şeirlərini də oxuyacaqdı. Valt Vhitman ot yarpaqlarını kitabı onunçün bir vəhy olacaqdı. Rus şairləri Aleksandr Puşkin və Fyodor Tyutçev, Mixail Lermontov, Sergey Yesenin, Anna Axmatova, Boris Pasternak, Yevgeni Yevtuşenko, yunan şairi Konstantinos Kavafisin və İsveç Nobel mükafatçısı TomasTranströmer onu valeh edən şairlərin başında gələcəkdi.

Şeirləri müxtəlif dillərdə, o sıradan ingilis, fransız, rus, yapon, alman, türk, yunan, ərəb, Rumıniya, hind, flaman və fars antologiyalarına daxil edilmişdir. Stokholm, Maastrixt, Saloniki, Mexiko, İstanbul, Nikosiya, Belqrad, Brüssel, Buxarest, Riqa, Tel-Əviv, Dehli, Tehran və Krayovada keçirilən Dünya şeir festivallarında iştirak etmiş, əsərləri bir çox mükafatlara layiq görülmüşdür.

Otuz beşdən çox şeir kitabının müəllifidir. "Bir təbəssüm mənim paytaxtımdır" (1967), "Şəxsi vaxt" (1974), "Savadsız ürək" (1978), "Təkbaşına insan" (1982), "Səni sevirəm" (1992-2002, 13 təkara nəşr), "Bir ağac və bir quş" (1999), "Bir sevgi cədvəli" (2005), "Adam bir sualdır" (2005), "Axşam göy qurşağı" (2006), "Qarda qarğa" (2011), "Konstantinopoldakı duyğu" (2013), "Həmişə erkən" (2016), "Əjdaha necə doğuldu" (2018), "Kolhida" (2019) və s.