«Milayım kişi» deyə müraciət etdiyi ana nənəmin səsi; ömrünün lap ixtiyar çağınacan bir xatirəsini dönə-dönə danışardı nəvələrinə. Deyirdi obamıza bir atlı gəldi: «Laçınlı Sultan bəyin adamıydı. Qardaşım Qənbər üçün göndərmişdi Sultan bəy o atlını. Xəbər göndərmişdi ki, Zəngəzur üzündə ermənilər baş qaldırıb, Qənbərə denən beşatılanını da götürüb gəlsin...
«O səs hərdən pəncərəmi döyüb qaçır...
Qulağıma nəsə, nəsə deyib qaçar...»
O səs - xalam oğlu İsmayılın səsi; qoyunçuluq briqadiriydi. Amma obanın cavanları üçün bənzərsiz nağıl, dastan boxçasıydı İsmayıl dayı. Onun nağılı Zəngəzurla başlar, Zəngəzur ağrısıyla uzanıb gedər, Zəngəzur nisgiliylə bitərdi. İllər keçdi, mən yaşa doldum, ali təhsil arxasınca getdim. Və çox-çox illər sonrası bildim ki, İsmayıl dayının Qaranlıq dərənin, Pəri çınqılının, Çöplü \gölün, Əyriqarın başı üstündə, bitib-tükənməz köç yolları boyunca mənə (və mənim yaşıdlarıma) danışdığı hekayət əslində Əyyub Abbasovun «Zəngəzur» romanından hafizəsində qalan ağrılı məqamlarmış. O əziz, doğma yerlərə qəlbinin göynərtisini «Zəngəzur» romanından yaddaşında qalan əhvalatlarla çatdırırmış İsmayıl dayı...
«O səs hərdən pəncərəmi döyüb qaçır...
Qulağıma nəsə, nəsə deyib qaçar...»
O səs - el-oba arasında hər kəsin «Milayım kişi» deyə müraciət etdiyi ana nənəmin səsi; ömrünün lap ixtiyar çağınacan bir xatirəsini dönə-dönə danışardı nəvələrinə. Deyirdi obamıza bir atlı gəldi: «Laçınlı Sultan bəyin adamıydı. Qardaşım Qənbər üçün göndərmişdi Sultan bəy o atlını. Xəbər göndərmişdi ki, Zəngəzur üzündə ermənilər baş qaldırıb, Qənbərə denən beşatılanını da götürüb gəlsin...
Atlı dəstə yaradırlarmış. Amma həmin vaxt Qənbər əmi obada deyilmiş. Arana enibmiş. Bu səbəbdən onun əvəzinə nənəm Milayım kişinin həyat yoldaşı, qıs-qıvraq hərəkətli babam Həmid ata süvar olur. Nənəm arada zarafata salıb qardaşı üçün «onsuz da Qənbərə qıymazdım, güllə qabağına getməyə qoymazdım» - deyirdi. Qəmbər həqiqətən də qıymalı oğul deyilmiş. Amma biz də umu-küsümüzdən qalmazlıq ki, əşi, bəs o yetim Həmid yazıq deyildi?
Gülə-gülə könlümüzü alırdı nənəm: «Həmidə nə vardı, dəyirmanın boğazından ölü salsan, unluqdan diri çıxacaqdı. Qırğı kimiydi. Atdığı güllə yerə düşməzdi».
Dost-doğma dayı qızı, dayı oğlu idilər...
«O səs hərdən pəncərəmi döyüb qaçar;
Qulağıma nəsə, nəsə deyib qaçar...»
O səs-ömrü boyu Zəngəzur ağrısı yaşayan, Vedinin Böyük Gilanlarlı kəndindən didərgin salınan, ailəsinin, nəslinin hərəsi bir bölgəmizdə məskunlaşan Səməd İsmayılovun səsi;
İllər ayrısı idi Səməd müəllim doğmalarıyla. Aradan 45 il vaxt ötmüşdü. Qayğılar, problemlər başlarını qatdığından hal-əhval tuta bilməmişdilər bir-birlərindən. Günün birində dedi yoldaşlı Şəmkirin Çinarlı kəndinə gedək. Orda mənim yaxın qohumlarım var. Görüşmək istəyirəm. Getdik. 45 ilin ayrılğından sonra Səməd müəllim yaddaşını, fəhmini nə qədərn işə saldısa da, döydüyü qapılarda qohumunu tanıyan olmadı. Hərə bir səmti, qapını göstərirdi ki, o evdən xəbər alın. Doğma balasını ağac kölgəsində qoyub su dalınca gedən, geri dönəndə onu yerində görməyən anaya bənzəyirdi o heyində Səməd müəllim. Təntimişdi. Handan-hana 40-45 yaşlı bir kişi üzümüzə açdığı qapıdan geri boylanıb kiməsə «atamı soruşurlar» - dedi. İçəri keçdik. 80-85 yaşlı, bəmbəyaz saçlı bir kişi qarşıladı bizi. Kim olduğumuzu soruşdu. Səməd müəllim irəli keçdi. Kişi zənnini toparlayıb yenidən xəbər aldı:
- Dedin kim oldun sən?
- Cabbar kişinin oğluyam ey, İsmayıl dayı. Vedili, Böyük Gilanlılardan Cabbarın oğlu, Səfər kişinin nəvəsiyəm, Səmədəm!
Qucaqlaşdılar. İki ağsaçlı dağ bir-birinə qovuşdu sanki...
Bir azdan İsmayıl kişi gəlib-gedənlərə təqdim edirdi Səməd müəllimi:
- Cabbarın yadigarıdı bu. Səfərin nəvəsidi. Vedinin Gilanlarlı kəndindən qaçqın salınanlardandı. Səməddi...
«O səs hərdən pəncərəmi döyüb qaçar;
Qulağıma nəsə, nəsə deyib qaçar...»
Qədim Zəngəzurumuzun, Vedimizin, Göyçəmizin ağrısı var bu səsdə: yaddaşımızın qayıdış səsi...
© Müəllif hüquqları qorunur! Mətndən istifadə etdikdə istinad mütləqdir!
