Müharibədə
Güllə-güllə seyrəlir
daş əlli səngərlərin boy göstərən sırası,
Zülmətlə sürmələnir
təntiyən gecələrin gözlərinin qarası...
Qaysaq bağlaya bilmir
daşın-dağın, torpağın güllə, qəlpə yarası.
Ömürlər qanad salır, ölümlər qanad çalır
Yer ilə Göy arası...
Atasız körpələrin nənnisini sel döyür,
ninnisini yel döyür.
Müharibə - bəşərin söndürülən çırası...
Müharibədə
Gecələr ağırlaşır döyüşlərə aparan
yolun-izin şələsi,
Dağlara kəmənd atır işğalçılıq tələsi.
Çənə-dumana dönür döyüşlərin nəfəsi.
Dağa-daşa çırpılır gözəllik piyaləsi...
***
Suç kimin suçuydu? Bu neçə ildə
İgid oğulları bayraq yerinə
Göyə qaldırmağa qollar yoxuydu.
Bakıdan dünyaya yollar varıydı,
Bakıdan Şuşaya yollar yoxuydu.
1992-nin mayında
Qala-şəhərə
döyükə-döyükə, töyşüyə-töyşüyə,
böyüyə-böyüyə gəldi yağılar
Təzə cığır düşdü Cıdır düzünə.
Bir ilmə üzüldü göy qübbəsindən,
Bir ağrı yayıldı göyün üzünə...
Əlləri üyüşən zamandan çıxıb,
Zamana dil verən gümandan çıxıb,
Dağları bürüyən dumandan çıxıb
Bir vaxtlar Şuşanın yan-yörəsində
Kül töküb, yurd olub ocaq çatanlar,
Yəhərli-yüyənli bir ata görə
ata satanlar,
"Xan qızı" Natəvanın şeirlərinə
ömürlər isidən ocaq deyirdi,
Şuşadan dünyaya gedən cığıra
İşıqlar salası çıraq deyirdi,
Üzeyir bəyin
sənət dünyasından heyrətlənənlər
tünlükdən aralı diz çökürdü,
Bülbülün səsinin cazibəsində
boyun bükürdü.
Zamanı bihuş görüb
ömrünü ermənilik nəfsinə qul elədi,
Qarabağda kəndləri
çökdürdü divar-divar, yandırdı, kül elədi.
Yolda-izdə, qarda-buzda,
çöldə-düzdə qocaları güllələdi,
qadınları güllələdi, uşaqları güllələdi...
Yüzlər, minlər əsir düşdü,
Uca dağlar, gur bulaqlar, gen dərələr,
"könül açan mənzərələr" əsir düşdü.
Qalada üç möhtərəmin
tuncdan büstü əsir düşdü.
Ermənilik elə bildi
Göyün altı, Yerin üstü əsir düşdü...
Niyə ətək sərəmmədi
Bəşər üç büstün üstünə?!
Necə çökdü, görəmmədik
bu şər üç büstün üstünə.
Dünyanın ayrı yelləri,
Sağ canı sayrı yelləri,
Saralmış sarı yelləri
əsir üç büstün üstünə.
Ovuc-ovuc kül ələdi,
Yolu daşa kürmələdi.
Gecə üzü Kür mələdi
Əsir üç büstün üstünə.
Qarabağda erməniyə
Göyün altı, yerin üstü
düşmən imiş,
Erməniyə düşmən imiş
Qarabağın
daşı-dağı, axar suyu,
gur bulağı, gen dərəsi,
"könül açan mənzərəsi",
Tarixləri tarixlərə ad eləyən,
Tərsə düşən tərs tişəni
künd eləyən
bir millətin dünənindən
bu gününə gələn büstü
düşmən imiş...
Gecənin gecə vaxtı
işğalın gözlərini qansızlıq sürmələdi;
ermənilik o gecə sözün də büstünü,
səsin də büstünü,
musiqi möcüzəsinin də büstünü
güllələdi...
Bir gürşad başladı yazın yaz günü,
Dünya genişiymiş, dünya darıymış.
Üç əsgər... Üç əsir... Bir də ki, yollar.
Şuşadan Tiflisə yollar varıymış.
Bilən olmadı ki, bilinmədi ki,
Yollar heyrətindən donubdu niyə.
Döyükə-döyükə göylərə baxdı,
ilin bu vaxtı
lənətlər oxudu möhtəkirliyə...
İşğalın əlləri çox uzunuymuş;
Dünyanın gözünə kül üfürdülər,
Şuşadan Tiflisə kəmənd atdılar.
Yaralı torpağın əlindən alıb,
Yaralı büstləri pulla satdılar...
Elə o gün
bəşərilik ilmələri düşdü düyün.
Ermənilik bu büstləri
Satdı dəyər bilənlərə
qazanc üçün...
Gizlincələr yedəyində haraları dolaşdı
yaralı büstlərimiz,
Vətəndən ömür qədər aralı büstlərimiz...
Siyasətdə - cinayət,
Cinayətdə - siyasət,
Tarixə bir yük olur
o da, bu da, nəhayət.
Pas atmır, pas bağlamır cinayətin kilidi.
Siyasətlə açılır siyasətin kilidi...
Can ruha həsrətiydi, həsrətiydi ruh cana...
Yağış kəsdi, Gün çıxdı, gerçəklər üzə çıxdı;
Yaralı büstlərimiz
səbrlə qaytarıldı, geri - Azərbaycana!..
***
2020... 27 sentyabr...
Sərin payız gecəsi,
Səngərini aşanda
yağılığın nəfəsi
Vətənin, torpağın, dövlətin -
Azərbaycan adında
bəşəri məmləkətin
adına dönənlərim,
Tağların, Azıxın, Qobustanın
yaddaşından qor alıb
igidliyin, ərliyin
(dönməz hünərvərliyin)
oduna dönənlərim
28 il
əli əldən, qolu qoldan,
yolu yoldan, eli eldən
ayrı salan
səngərdən sıyrıldılar.
Od kimi sıyrıldılar,
İşğalın zəncirini
qırıb-parçalayası
ad kimi sıyrıldılar...
Tarixin köynəyindən,
Köynəyinə sığmayan
ovunmaz göynəyindən
el kimi, oba kimi,
yurd kimi sıyrıldılar.
Başlıbel, Bağanıs-Ayrım,
Qaradağlı, Meşəli, Xocalı
faciələrinin
gözünə iy salası
mərd kimi sıyrıldılar.
Düşmənin sədlərini
çığnadılar, keçdilər,
Qələbəyə aparan
çətin yollar seçdilər,
İşğalçının ruhuna
dərd köynəyi biçdilər,
Ölümləri öldürüb,
ölümsüzlük içdilər...
Yolsuz izlər keçdilər,
İzsiz düzlər keçdilər,
Düzsüz çöllər keçdilər,
Evləri dizə çökmüş
neçə ellər keçdilər.
Bir dan üzü yağının
kif atmış niyyətini
haqlamağa keçdilər,
Sonuncu nəfəsini
dağlamağa keçdilər...
İllər ömürlərin qılıcı imiş,
İllər diləklərin qılıncı imiş,
Bu qılıc illərin, qılınc illərin
əlindən sürüşən yollar yaşıymış.
Bir vaxtlar Qalanın nazını çəkən
nazbalınc yolların bağrı daşıymış.
Bu yaşlı yolları, daşlı yolları
döyüşə-döyüşə mum elədilər,
Yağı səngərini çor güllələrlə
şum elədilər.
Qalanı çiynində saxlayan dağın,
Qalanı göylərə bağlayan dağın
Daş əli, daş qolu Ay işığında
Əsgər qüdrətinə nərdivan oldu.
Güllələr düşmənin dirənişinin
canına daraşdı, bu dirənişin
bənizi soldu,
Qüdrəti qınından sıyrılan görcək
göygözlü göylərin gözləri doldu...
Ömrünü öz əliylə dağlayan qaranlığın,
Qara niyyətlilərin
torlaşan gözləriylə ağlayan qaranlığın
gərili qollarını əyim-əyim əyənlər,
"Min-min illik tarixi min illərə bağlayan
qara bağım!" - deyənlər,
Qara bağlara dəyən qara daşlar görəndə
"Qarabağım!" - deyənlər
gecənin gecə vaxtı işğal ilmələrini
tıncıxan güllələrin səsinə kürmələdi,
Cəsarət sıldırımı
dikələn qələbənin nəfəsinə kürmələdi.
Döyüşlər gedirdi dağ yamacında,
Tarixin ağ günə tamarzı qalan
ağ yamacında.
Döyüşlər gedirdi, ötən illərin
yükünü çiynindən atası döyüş
(dünənin sabaha butası - döyüş)...
Döyüşlər gedirdi...
Ruh döyüşüydü,
Ruhsuz doğulan
ruhsuz bədənlərlə ruh döyüşürdü,
Tarixə tarixi görk döyüşürdü,
Tarixin adından Ərk döyüşürdü...
Əsgər döyüşürdü, son döyüşüylə
işğalı dağlarda dağ etmək üçün.
Döyüş qurtuluşdu... Qala-səhərin
işğal dumanını dağıtmaq üçün...
Əsgər döyüşürdü... Yaralı daşlar
Əsgər qüdrətinə gürz olacaqdı.
Əsgər döyüşürdü, döyüşdən sonra
Dağlara-daşlara, dağda daşlara
Tarixi Qələbə göz olacaqdı!..
Bu döyüş nə döyüşüydü,
Sarğısı yellər olan yaralı daş bilərdi,
Döyüşçü sinəsini daşa qardaş bilərdi.
Daş da, daşa qardaş da
ayağa dura bilsə dirəşən səngərləri
iki yerə bölərdi,
Şəhidlərin qanını kirpiyiylə silərdi...
Dan yeri sökülürdü,
Üzə duran gecənin qaməti bükülürdü.
Gecənin gecə vaxtı göylərdən ulduz axdı,
Güllələr işığını göyün üzünə sərdi,
Sərdi, Cıdır düzündə bir Qələbə cücərdi!..
Daş-daşın, iz-izin əlini sıxdı,
Cığırlar çiynindən yükünü tökdü.
Barmaqlar tətikdən üzülməsə də
Şükranlıq kimi
Əsgərlər diz üstə torpağa çökdü:
Salam, ruhumuzun şəhəri, Şuşam!
28 ilin can möhnətindən
Sıyrılan yolların gözləri doldu.
Üzün torpaq ilə gözəl təması
göylərə deyilən salavat oldu:
Salam, ruhumuzun şəhəri, Şuşam!
Əridi bir doğma nəfəs duyunca
Göylərin nisgili, torpağın qəmi.
Üç büst, əsirlikdən qayıtmış üç büst
Qayıtdı Şuşaya vətəndaş kimi! -
Salam, ruhumuzun şəhəri, Şuşam!
***
Yerin beli burxulub,
Yer daşı saxlayammaz.
Daşa dəyən daşları
yanaşı saxlayammaz.
Satılnan aldatdılar,
Qollarını çatdılar,
Bir dəryaya atdılar,
sirr yaşı saxlayammaz.
Saçını yolan ölüm,
Saralıb-solan ölüm,
Dərdinə dolan ölüm
bir başı saxlayammaz...
***
Zəfərdən bəri
Şuşaya gələnləri
Azərbaycan dünyasıtək qarşılayır
Natəvanın sözü,
Bülbülün səsi,
Üzeyirin bəstəsi...
Avqust 2023
© Müəllif hüquqları qorunur! Mətndən istifadə etdikdə istinad mütləqdir!
