Nə zaman səni düşünsəm... - Heydər ƏRGÜLƏNİN şeirləri Dilsuzun tərcüməsində

Tanınmış türk şairi Heydər Ərgülən 1956-cı il oktyabr ayının 14-ündə Əskişəhərdə anadan olub. İxtisasca sosioloqdur. 1982-ci ildən etibarən İstanbulda nəşr olunan müxtəlif dərgi və ensiklopediyalar üçün materiallar hazırlayır. Şairliyə olan marağını belə şərh edir: "Əslində, oxucu olmaq istəyirdim. Oldum da. Çox kitab oxudum və günlərin bir günü hiss etdim ki, oxuduğum kitablardan mən də yaza bilərəm. İlk şeirim 1978-ci ildə Afşar Timuçinlə Eray Canbərkin çıxardıqları Fəlsəfə dərgisində çap olundu və o qədər bəyənildi ki, yazmamağı ağlımdan belə keçirə bilmədim. Ləqəb götürməyi xoşlayırdım. Hər şeir bir adla... bu mənə maraqlı gəlirdi... Amma kitabım çap olunanda öz adıma və soyadıma üstünlük verdim. Çünki bir kitabda onlarla ləqəb qəribə görünərdi..." Heydər Ərgülən "Ölüm bir qalmaqal", "Zərf", "Yağış cemi", "Nar", "Küçə şahzadəsi" və s. şeir kitablarının müəllifidir. Bir sıra şeir müsabiqəsinin qalibidir. Yazıları azərbaycan dilində ilk dəfə çap olunur.

Annə

Mən

doğrudanmı

səndən doğuldum,

annə?

Yollar dura-dura,

dənizlər dura-dura,

ağaclar dura-dura

bir insandanmı

doğular bir çocuq?

Doğrudan da,

məni sən doğdunsa, annə,

niyə

bu qədər sevdim

çiçəkləri,

niyə

bu qədər sevdim

quşları,

niyə

bu qədər sevdim

boynusap

bənövşələri?

Nə olar,

bir dəfə də

dağlar doğsun məni,

annə!

Sən də

ilıq yağış ol,

yu,

yu yaralarımı,

buludlar dura-dura,

bulaqlar dura-dura,

irmaqlar dura-dura...

Yuxu kimi

Bu gecə

bir qonaq

gələcək sənə,

Yorğun təbəssümdən

tanımasan da,

sürgündə söylənmiş

türkü kimi,

ürəyinə

səssiz-səmirsiz

bir yağış çiləyəcək -

bu gecə

yanına

bir qonaq gələcək...

Günün

bir ucundan

həyat girir,

bir ucundan ölüm...

Biz ikisindən də yapışdıq -

öldük-dirildik,

dirildik-öldük...

Qorxma

ölüm sazağından -

əllərin üşüsün,

ayaqların üşüsün,

böyür-başını

eşqlə basdır,

üstünü sevgiylə ört -

ürəyin üşüməsin...

Ağrıların,

acıların,

nisgillərin

üstündən xətt çək,

bu gecə

yanına

bir qonaq gələcək...

Gözlərindən

bəmbəyaz yuxu süzüləcək,

bax,

o vaxt yanına

bir qonaq gələcək,

dərd çəkməyi,

üzülməyi bacaranım -

qadınım mənim,

qar sazağı

o zavallı, sadəcə,

qızınmaq istəyəcək...

Adam

İdilə

O şəhərə

olduğun kimi ol

mənə də,

o şəhərə

necə gedirsənsə,

mənə də elə gəl -

uça-uça,

enə-enə,

qona-qona,

tək olduğum zaman

əl salla:

"Əlvida, mənim kiçik adamım!"

Uşaqlıqdan

bir şəhəri

necə adam etdinsə,

necə sevdinsə,

məni də

elə adam et,

sev!

Mənim də

körpülərim var,

çıx üstünə,

seyr et -

ürəyinin əlində qalmış

bir dəliqanlı görəcəksən,

dalğınmı, dalğın,

çarəsizmi, çarəsiz...

Mənim də

gecələrim var -

sənin olsun ulduzları,

sənin olsun Ayı,

sənin olsun buludları...

Mənim də

şəhərlərim var -

nə telefon,

nə qapı zəngi

oyatsın məni,

yıxılmaqdan

dizləri qanamış

bir velosipedli qız

pəncərəmdən səsləsə,

yetər!

Mənim də

parklarım var,

bir çəmənimdə uzan,

bir budağımdan tut,

mənim də

yarpaqlarım var -

üstündə bahar,

üstündə günəş!

Amma,

ən önəmlisi,

mənim

şeirlərim var,

şeirlərim -

sənin

o şəhəri sevməyinə bənzər...

O şəhəri qısqanıram,

mənim elə nəyim var ki?

***

Sabah gecə

gedəcəyəm bu şəhərdən,

yolçuyam,

bir irmaq

çağırır məni.

Ürəyimdən başqa

götürməyə yüküm yox,

havadan düşən

quş ölüləri sayılmazsa...

Bu mənim üzüm,

bu da şəhərin,

bir

suçum varsa,

desin,

susqun xatirələrimdən savayı...

İçimdə ağrı-acı

keçib gedirəm

çoxdan

üzülüşdüyüm

bu şəhərdən.

Yorulsam da,

bir daha minmərəm

qatarlarına,

kimsə

qarşılamasın

vağzallarında məni.

mənim üzüm,

bu da bu şəhərin,

bir suçum varsa,

desin,

susqun xatirələrdən savayı...

Quşlarsız

bir şəhər var,

gizli-gizli uzanan

saçlarımda,

sevgidən

və

xatirələrdən qalma

bir ovuc küləm,

uğur diləyə-diləyə

arxamca axar

kiçicik çaylar -

onların duaları

aparır məni

böyük irmağa...

mənim üzüm,

bu da şəhərin,

bir suçum varsa,

desin,

susqun xatirələrimdən savayı -

yığa bilmirəm

qırıq aynalarından

xəyallarımı...

İdilə

Gözlərin

buluddan

indicə qopubmuş kimi

ipiri,

ipisti,

həm də çocuqluqdan

qalma...

Sən

ya bir şəhər olmalısan,

ya da bir nar,

bəlkə al-yaşıl,

bəlkə lacivərd,

bəlkə mor,

bəlkə qırmızı...

Hüsnün

ruhunun yay gecəsimi, nə,

bəlkə

çöllərə düşmüş eşq,

bəlkə dəniz,

bəlkə külək?..

Çocuqluğun tutmuş,

yenə aşiq olmusan

sanki mənə,

aaa... olarmı belə şey?..

Eşq belə verə bilməz

bəzi aşiqlərin yerini -

illah da ki,

iyun ola,

iyun ola...

Meyl,

həvəs tükəndimi,

ruh çırınçılpaq gəzər -

sirr bunda,

sirr bunda...

Gözlərin

yuxudan

yeni ayılmış kimi -

bir az doluxsunmuş,

bir az ürkək,

bir az sözlü...

Hadi,

gəl,

bir eşq bir eşqlə

unudulur ancaq...

İlhan BERK

1919-cu il

Mən

bir xəstəxana

lampasının işığında

dünyaya gəldim,

Yer üzü

Birinci Dünya müharibəsinin

acıları içində qıvrılırdı.

Başımın üstündə

məndil boyda

bir bulud vardı...

Bir dağın təpəsindən

yanan şəhərləri seyr etdim,

bir köynəkdə qaçan

insanları seyr etdim.

İlk dəfə

top gördüm,

təyyarə gördüm,

anam,

bacım,

bir də mən -

üçümüz də ayağı yalın...

Bazarlarımıza,

qapısı bağlı dükanlarımıza

qar yağırdı.

İnsanlarımız

dağlara qaçırdılar.

O yanğından

təkcə dənizlərmiş

çaylarımız,

çeşmələrimiz

qurtara bildi.

Yandırılmış

və

talanmış şəhərlərimizə

bir axşamüstü

əsgərlərimiz gəldilər -

qursaqları bomboş...

Amma

geri aldılar

nəyi vermişdiksə...

Bir-bir dağdan endik,

dünyanı tanıdım

və

ilk dəfə

qorxudan deyil,

qürurdan ağlamağı

öyrəndim...

Ayrıq otu

səssiz-sədasız

bir ayrıq otu idi Anadoluda

quraqlıqdan öncə.

Ən

kiçik şeydən

hirslənərdi:

məsələn,

bir quş uçmasın

Qızılırmağa sarı.

(Bir quş

bir irmaqdan

nə qədər su

içə bilər ki?)

Kökünə

su sızmış kimi sevinərdi

üstündən

bir bulud

keçdiyi zaman -

yox olardı dərdi,

dünyanı,

dünyanı heç nəyə

dəyişmərəm deyərdi...

səssiz sədasız

bir ayrıq otu idi Anadoluda

quraqlıqdan öncə,

quraqlıqdan öncə...

Bir sahil qəhvəxanasında

Bilmirəm,

çaylarımızı

sifariş vermişdikmi?

Üç dost

bir qıraqda əyləşib

tor yamayırdıq.

Kimimiz

türkü mızıldayır,

kimimiz

siqaret üstünə

siqaret çəkirdi.

Sanki dünya durmuşdu.

Unutmuşduq özümüzü.

Bir sürü qaranquş

keçdi pəncərənin önündən.

Bığları

üzünə qarışmış

bir adam

birdən:

- Dəniz çəkildi! - dedi.

Yerimizdən qalxdıq -

və

o zaman gördük

çəkilən dənizi...

Çöldə

bir dilim

çörək kimi idi

Göyüzü...

Güneydə bir irmaq

Bir sünbül

böyüyürsə Türkiyədə,

sevgiylə böyüyür.

Sevgiylə böyüyür.

lavanta çiçəkləri,

xaşxaşlar,

kəklik otu,

qarğıdalı,

düyü, yulaf...

Min illərdi

belə gördük.

Mən

balıqlarla,

yosunlarla danışdım -

dünyanı görməyən qalmamış...

İndi

güneydə

bir yonca böyüyürsə,

məni kimi

daha gözəl

bir həyat üçün

böyüyür.

Pambıqlar

daha dümağ açılırsa,

səbəb budur!

Bir orman

o biri ormanları

düşünərək böyüyür

Türkiyədə.

Elə

bir zamana

gəlib çatdıq ki,

indi

bir adam

o biri adamdan

az sevmir dünyanı.

Mən

Amerikadakılardan,

İngiltərədəkilərdən

az sevmirəm

dənizləri,

ormanları,

həyatı -

indi sarmaşıqlar,

lobyalar,

asmalar

daha

sıx sarılırlar

bir-birlərinə.

İndi

çöllər də

o çöllər deyil,

indi

dağlar da

o dağlar deyil -

sevmirlər yalnızlığı...

İndi

dünyada

heç kim

tənhalığı sevmir,

indi

İranda

Misirdə,

Sudanda

ormanlar

nədən ötrü böyüdüklərini

bilirlər...

Hacı Bəktaş Vəli

Bir rəsmdə

bardaş qurub,

oturub Hacı Bəktaş Vəli.

Evi kimidi Yerüzü.

Qucağına almış

bir ceyranla bir aslanı.

Üçü də eyni şeyi düşünür kimidi.

Nəyi sevərdi,

nəyi sevməzdi

Hacı Bəktaş Vəli?

Bilmirəm.

Amma

həmişə açıq olurdu

evinin qapısı.

Üzü?

Üzü uzun və saqqalı idi.

Vird edirmiş kimi

önümə baxardı hər zaman...

Yanında idi kainat:

yəni Yerüzü,

yəni Göyüzü,

yəni

hər səhər salamına durduğu aləm...

Nə belə sevda gördüm,

Nə belə ayrılıqlar

Nə zaman səni düşünsəm,

bir ceyran su içməyə enər,

çəmən zümrüd rəngi alar.

Nə zaman səni düşünsəm,

bir yaşıl zeytun dənəsi,

bir mavi dəniz

alıb götürər könlümü

kim bilir haralara...

Nə zaman səni düşünsəm,

gül əkərəm

əlim dəyən hər yerə,

dən verərəm göyərçinlərə,

su səpərəm çiçəklərə,

sevərəm

sevdiyin dağları...

İstanbul

Budur,

qurğuşun qübbələr səhəri

İstanbuldasan.

Havada

pərən-pərən düşmüş

buludların xışıltısı.

Qaraköy çarşısından keçən

tramvayların şüşələrinə

yağış yağır.

Yenicami,

Süleymaniyyə kürəklərini

kirli səmaya söykəmişlər -

qımıldanmırlar heç.

Ayasofya

əlləri ilə üzünü örtmüş,

sanki səssiz-səssiz ağlayır.

İnsanlar küçə-küçə,

çarşı-çarşı,

ev-ev

çiyin-çiyinə verib dayanmışlar,

boyunları bükük,

üzləri kədərli, yorğun,

heç danışmırlar,

körpünün açılmasını gözləyirlər.

Hamısı da

dəli kimi

sevir həyatı -

kimisi rəngsazdı,

kimisi gəmidə işləyir,

Dünyada

işinə-gücünə gedən insanları

seyr etməkdən gözəl nə ola bilər?

İri bir bulud

dayanıb başımızın üstündə -

toxunsam,

Sanki İstanbul ağlayacaq...

Tərcümə etdi: Dilsuz