İstiqlal və İstiqbal şeirləri - Dilsuz

Heç şübhəsiz ki, Allah-taalanın insana bəxş etdiyi ən böyük töhfə istiqlal və istiqbaldır.

Əgər, istiqlal və istiqbalın varsa, deməli, Vətənin var, Vətənin varsa, Dövlətin var, Dövlətin varsa, Bayrağın, Gerbin, Himnin var, yəni, bir Millət kimi, İmzan var imzalar içində...

Yazağzı cücərən toxum öz torpaq payı, öz su payı, öz işıq payı, öz hava payı uğrunda mübarizə apardığı kimi, Azərbaycan xalqı da həmişə öz İstiqlalı və İstiqbalı uğrunda mübarizə aparıb.

Bu çətin və şərəfli mübarizə bəzən əsrlərlə sürüb, amma nəsil-nəsil Tarix palatasında - reanimasiyada qalan xalqımız İstiqlalına və İstiqbalına olan ümidini, inamını, mübarizə əzmini zərrə qədər də itirməyib, Şəhidlərinə söykənə-söykənə ayağa qalxıb, dikəlib, Sibir və Lefortovo zindanlarından keçməyi bacarıb!

Maraqlıdır ki, böyük şairimiz Bəxtiyar Vahabzadənin nəşri qadağan olunmuş "Gülüstan" poeması bir-birindən dəyərli digər poemalarından - "Şəbi-hicran" dan, "Yollar və oğullar"dan çox oxunub, həm də əl altından, gizli!

Yenə böyük şairimiz Xəlil Rza Ulutürk oğlunun - Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Təbriz Xəlilbəylinin dəfn mərasimində tabutun altı əlini göynətsə də, içində dağlar uçsa da, özünü şax tutub - tək toxtaqlığı, heç şübhəsiz ki, əldə etdiyimiz istiqbal və istiqlal olub!

Bizim İstiqlal və İstiqbalımız, hər şeydən əvvəl, şeirlərimizdə öz əksini tapıb - bəzən dalğa-dalğa kükrəyib, bəzən də damla-damla, həzin-həzin çağlayıb.

Bu gün - Cümhuriyyət bayramı ərəfəsində şeirlərini sizə təqdim etdiyimiz İstiqlal və İstiqbal şairlərimizi şükranla anırıq.

Allah İstiqlal və İstiqbalımızı qorusun!

Əhməd CAVAD

Milli marş

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin himni

Azərbaycan, Azərbaycan!

Ey qəhrəman övladın

Şanlı Vətəni!

Səndən ötrü can verməyə

Cümlə hazırız!

Səndən ötrü qan tökməyə

Cümlə qadiriz!

Üç rəngli bayrağınla

Məsud yaşa!

Minlərlə can qurban oldu,

Sinən hərbə meydan oldu!

Hərə bir qəhrəman oldu!

Sən olasan gülüstan,

Sənə hər an can qurban!

Sənə min bir məhəbbət

Sinəmdə tutmuş məkan!

Namusunu hifz etməyə,

Bayrağını yüksəltməyə,

Cümlə gənclər müştaqdır!

Şanlı Vətən, şanlı Vətən!

Azərbaycan, Azərbaycan!

Abbas SƏHHƏT

Vətən

Könlümün sevgili məhbubu mənim

Vətənimdir, vətənimdir, vətənim.

Məni xəlq eyləmiş əvvəlcə Xuda,

Sonra vermiş vətənim nəşvü-nüma.

Vətənim verdi mənə nanü-nəmək,

Vətəni məncə unutmaq nə demək?!

Saxlaram gözlərim üstə onu mən,

Ölərəm əldən əgər getsə vətən.

Vətənin neməti nisyan olmaz,

Naxələflər ona qurban olmaz.

Vətən əcdadımızın mədfənidir,

Vətən övladımızın məskənidir.

Vətənin sevməyən insan olmaz,

Olsa, ol şəxsdə vicdan olmaz!

Almas İLDIRIM

Mən kiməm?

Bir zamanlar Altaylardan enib yaşıl düzlərə,

Asiyanın qucağında atəş yaxan mənmiyəm?

Göy xaqanından salam gətirib dənizlərə,

Qərbə coşğun bir sel kimi

axan mənmiyəm?

Mənmiyəm qırbaclayan qərbin üfüqlərini?

Harda qırbacım mənim, göstər mana yerini?

Mən kiməm, kimlərdənəm,

harda mənim el-obam?

Bu doğrumu, deyirlər Oğuzmuş igid babam,

Sarılmış oymaqlara vermək üçün bir nizam,

Minərək şimşəklərə göydə çıxan mənmiyəm,

Anlat mənə Mete kim,

Cebe kim, Sabutay kim,

Çingiz, Teymur varmıymış,

Gurşad kim, Cığatay kim?

Söylə, mənmiyəm quran ilk birlik əsasını,

Söylə, mənmiyəm yazan

türkün tək yasasını,

Mənmiyəm indi tutan tariximin yaşını?

Şimdi həsrətlə böylə

dünə baxan mənmiyəm?

Mənmiyəm ölü, durğun

bir dəniz kimi böylə,

Söylə, ey Bozqurdların yaşıl diyarı, söylə!

Əsir Azərbaycanım

Harda məni gül qoynunda doğuran,

Xamırımı göz yaşıyla yoğuran,

Beşiyimdə "layla balam!" çağıran

Azərbaycan, mənim baxtsız anam oy!…

Neçə ildir həsrətində yannam oy!..

Salam desəm, rüzgar alıb götürsə,

Ağrı dağdan Alagözə ötürsə,

Gur səsimi göy Xəzərə yetirsə,

Xəzər coşub zəncirini qırsa oy!..

Hökm etsə, bu sərsəm gediş dursa oy!..

Xəbər alsam Muğanımdan, Milimdən,

Nazlı Bakım, o neft qoxan gülümdən,

Kim demiş ki, düşmüş adı dilimdən?!

Azərbaycan, mənim eşsiz yurdum oy!…

Ölməz eşqim, içimdəki dərdim oy!..

Könlümə tək Kəbə yapdım səni mən,

Sənsiz neylim qürbət eldə günü mən,

Sənsiz neylim Allahı mən, dini mən,

Azərbaycan, mənim tacım, taxtım oy!…

Oyanmazmı kor olası baxtım oy?!

Süleyman RÜSTƏM

Təbrizim

Baxdıqca hüsnünə doymayır gözüm,

Təbrizim, Təbrizim, gözəl Təbrizim!

Qoymaram yadları girsin qoynuna,

İzin ver qolumu salım boynuna!

Sənin bayramına, sənin toyuna

Dili bir, qanı bir qardaşın gəlib,

Dərdinə aşina sirdaşın gəlib.

Sən çıxdın qarşıma duzla, çörəklə,

Bağından dərdiyin güllə, çiçəklə,

İkiyə bölünməz saf bir ürəklə,

Təbrizim, Təbrizim, aman Təbrizim,

Yox olsun başından duman, Təbrizim!

Qədrini ayrılıq çəkənlər bilər,

Hicranda göz yaşı tökənlər bilər,

Ömrünə qaranlıq çökənlər bilər,

Bağından gül-çiçək dərdim, Təbrizim,

Yenə təzələndi dərdim, Təbrizim!

Ağlasan ağlaram, gülsən gülərəm,

Yaşasan yaşaram, ölsən ölərəm,

Varımı səninlə yarı bölərəm,

Gəl bir də üzündən öpüm, Təbrizim!

Başına gül-çiçək səpim, Təbrizim!

Nədir o, mənalı, dərin baxışlar?

Nədir gözlərindən yağan yağışlar?

Nədir qəlbindəki payızlar, qışlar?

Yetimtək boynunu burma, Təbrizim!

Məlul-məlul baxıb durma, Təbrizim!

Sənin çiçəyinə, gülünə qurban!

Mənə qardaş deyən dilinə qurban!

Vətəninə qurban, elinə qurban!

Baxdıqca hüsnünə doymayır gözüm,

Təbrizim, Təbrizim, gözəl Təbrizim!

Məhəmmədhüseyn ŞƏHRİYAR

Azərbaycan

İxtisarla

Könlüm quşu qanad çalmaz sənsiz bir an,

Azərbaycan.

Xoş günlərin getmir müdam xəyalımdan,

Azərbaycan.

Səndən uzaq düşsəm də mən

eşqin ilə yaşayıram,

Yaralanmış qəlbim kimi qəlbi viran

Azərbaycan.

Bütün dünya bilir -

sənin qüdrətinlə, dövlətinlə

Abad olub, azad olub mülki-İran,

Azərbaycan.

Vətən eşqi məktəbində

can verməyi öyrənmişik,

Ustadımız deyib "heçdir vətənsiz can",

Azərbaycan.

Övladların nə vaxtadək

tərki-vətən olacaqdır?

Əl-ələ ver, üsyan elə, oyan, oyan,

Azərbaycan!

Bəsdir fəraq odlarından kül ələndi başımıza,

Dur ayağa! Ya azad ol, ya tamam yan,

Azərbaycan!

Şəhriyarın ürəyi də səninkitək yaralıdır,

Azadlıqdır mənə məlhəm, sənə dərman,

Azərbaycan!

Məmməd ARAZ

Ayağa qalx, Azərbaycan!

Nə yatmısan, qoca vulkan, səninləyəm!

Ayağa qalx, Azərbaycan, səninləyəm!

Səndən qeyri

biz hər şeyi bölə billik!

Səndən qeyri

biz hamımız ölə billik!

Bu, Şəhriyar harayıdı,

Bu, Bəxtiyar harayıdı!

Hanı sənin tufan yıxan,

Gurşad boğan yurda oğul

oğulların!

Qara Çoban, Dəli Domrul oğulların.

Çək sinənə-qayaları yamaq elə,

Haqq yolunu ayağına dolaq elə,

Bayrağını Xəzər boyda bayraq elə,

Enməzliyə qalxmış olan bayrağını!

Azərbaycan, Azərbaycan,

Azərbaycan bayrağını!

Ayağa qalx, Azərbaycan!

Bunu bizə zaman deyir,

Məzarından baş qaldıran baban deyir!

Nər oğlu nər, səninləyəm!

Səninləyəm, silah tutan,

Külüng tutan, yaba tutan,

Kösöy tutan, nişanlı ər, səninləyəm!

Səninləyəm, qız atası,

Hanı nərən, hanı səsin!

Hanı andın!

Yoxsa sən də yatmışlara, batmışlara,

Qeyrətini satmışlara xırdalandın!!!

Gözünü sil, Vətən oğlu,

ayağa qalx!

Üfüqünə bir yaxşı bax.

Sərhədinə bir yaxşı bax.

Sərhədinin kəməndinə bir yaxşı bax!

Qalx, içindən qorxunu boğ,

Ölümünlə, qalımını ayırd elə.

Qalx, içindən qorxağı qov,

Qalx, özünü Bozqurd elə!

Bir səsindən min səs dinər,

Neçə-neçə daşa dönmüş dinməz dinər!

Oddan bitər, qandan bitər əyilməzlər!

Mərd oğullar-mərdliyilə öyünməzlər!

Torpaq altda ölümlüyə gömülməzlər.

Varım, yoxum, səninləyəm,

Azım, çoxum, səninləyəm,

Şirin yuxum, səninləyəm.

Yıxın məni söz atından,

Atın məni tank altına.

Əzin məni xıncım-xıncım,

Kəsmir əgər söz qılıncım,

Didin məni didim-didim,

Atın məni tank altına.

Qundaqdakı bir körpəni xilas edim.

Neçə "səni", neçə "məni" xilas edim.

Səninləyəm,

Sözü qəmli, özü dəmli

rəhbər adam!

1918-də vuruşurdu,

Danışmırdı rəncbər atan,

rəncbər atam!

Səninləyəm, haqq-ədalət, səninləyəm,

Milli qürur, milli qeyrət, səninləyəm!

Səpil quma, göyər yerdə, bit qayada,

Gizli nifrət, açıq nifrət, səninləyəm,

Oyat bizi, ey Yaradan, səninləyəm!

Ya bilmərrə yatırt bizi,

Ya bilmərrə oyat bizi,

Ya yenidən yarat bizi,

Ey Yaradan, səninləyəm,

Səninləyəm, yatmış vulkan,

Səninləyəm!

Ayağa qalx, Azərbaycan,

Səninləyəm!

Xəlil Rza ULUTURK

Mən yenə dönəcəm Azərbaycana

Mən yenə dönəcəm Azərbaycana ,

Burda havam çatmır...hava istərəm.

Xəzər dənizinin özü boydaca.

Burda səmasızam,səma istərəm -

Günəşin aləmə sözü boydaca.

Xəzər dənizinin özü boydaca.

Qırın zəncirləri biləklərimdən,

Açın qıfılları diləklərimdən.

Endirin zindanı kürəklərimdən.

Gecələr bürünüb soyuq yorğana,

Yatmıram, dalıram Azərbaycana!

Yalnız anam - bacım,qardaşım deyil,

Vətənim - əbədi səadətimdir.

Min-min övladının biridir Xəlil

Vətənsiz iki qat,üç qat yetimdir,

Vətənim - əbədi səadətimdir.

Hər çayı-çeşməsi səsim,nəfəsim,

Hər daşı bənzəyir ləli-mərcana,

Doğrayın, kəsin də lap kəsim-kəsim

Təki qovuşdurun Azərbaycana!

Hər daşı bənzəyir ləli-mərcana.

Mütləq dönməliyəm doğma məkana.

Bir az da qüdrətli, bir az da mətin.

Kürlə Araz kimi bağlıyam ona,

Canıyam, bağrıyam bu məmləkətin.

Bir az da güclüyəm, bir az da mətin.

Sökün zindanları,barmaqlıqları,

Hər gün qayıdıram Azərbaycana.

Kəhkəşan oluram bu gecə yarı

Üzümdən nur düşür Milə, Muğana.

Hər gün qayıdıram Azərbaycana.

Saqqalım ağsa da gənc anamdır o,

Ana uşağına dönürəm hər gün.

Ayna Göy gölümdə, Maral gölümdə

Bir Ay işığına dönürəm hər gün.

Ana uşağına dönürəm hər gün.

Əgər gələ bilsəm Azərbaycana,

Mənim gəlişimlə o yüksələcək

Ordular gələcək haqq nəfəsimdə,

Əzəmət, ləyaqət, qüdrət gələcək

Mənim gəlişimlə o yüksələcək.

Zümrüd yağışına, ağ dumanına

Bürünə-bürünə gələsiyəm mən.

İşdir ayaq üstə gələ bilməsəm,

Sürünə-sürünə gələsiyəm mən.

Nəfəsim kəsilsə...sürtüb üzümü,

Dağından-daşından qüvvət alacam.

Üzülsə qollarım, dişimlə tutub

Uğrunda bir daha qılınc çalacam.

Dağından-daşından qüvvət alacam.

Yoluma neçə min Əzrayıl çıxa,

Ömrü məzar ilə bölə bilmərəm.

Anla ey imansız: Azərbaycansız

Yaşaya bilmərəm, ölə bilmərəm.

Mən yenə gələcəm Azərbaycana,

Şəninə şərqilər deyəcəyəm mən.

Acı tüstüsünü bal kimi udub

Odunu qaymaq tək yeyəcəyəm mən.

Şəninə şərqilər deyəcəyəm mən.

Qanadı yaralı bir qartalammı?

Tay qanadımla da uçaram inan.

Dərbənddən, Salyana, Zəncana qədər

Onu yetmiş qolla qucaram, inan!

Tay qanadımla da uçaram, inan.

Qaldırın bu ağır daşı üstümdən,

Göy göldən su səpin bu yanar cana.

Bəlkə eraların başı üstündən

Mən bir də gələcəm Azərbaycana!

Göy göldən su səpin bu yanar cana.

Haray,ey nəfəsim, ey qardaslarım

Məlul - məlul baxan arxadaşlarım.

Yandırır aləmi bu göz yaşlarım,

Siz məni qaytarın Azərbaycana!

Səni qucasıyam, ey doğma elim,

Məni vüsal günü - o gün yaşadır.

Gözümdən bir damla yaş axsa, bilin:

Məni vüsal günü - o gün yaşadır!

Balaş AZƏROĞLU

Elə oğul istəyir vətən

Gecədən xeyli keçmiş

Hələ qurtarmamış mübahisəmiz.

Filosof dostumla biz

Neçə bağlı papiros çəkmişik,

Bir samovarı boşaltmışıq.

Qanun və hisslərlə dolu

Mübahisəni

Gecə yarısınadək uzatmışıq.

Fəqət Çin hasarı kimi

Nə axırı görünür, nə nəticəsi,

Nə qədər uzun olsa da

Payız gecəsi, -

Məğlub ordunun əsgəri tək

Ulduzlu paqonları çıxarıb

Bir-bir

Atır yeni doğan şəhərin ayağına,

Gecə əriyir.

Ay bir qılınc kimi girir qınına...

Dostum tarlaşmış eynəyini

Hovxurur,

Silir,

Yenidən taxır...

Sonra eynəyin üstündən mənə baxır:

-Bəli,-deyir-

Şair olsan da

Yəqin bilirsən

"İks"i kökdən çıxarmağı!

Cəmiyyət də belədir.

Öz qanunu var...

O qanunla getməsən

Nə xalq azad olar,

Nə də "iks" kökdən çıxar...

Qulaq asıram

Filosof hey qanundan danışır.

Daha səbr kasası daşır.

Düzü əhvalım da qarışır.

Bir söz demək istəyirəm

Bu formullar mücəssəməsinə,

Ancaq dilimin ucundan qaytarıram yenə.

Lənət sənə, kor şeytan...

-Qardaş, saxla bu mühazirəni!

Vaxt gələr oxuyarsan tələbələrinə.

İndi qulaq as mənə:

Feysəlin sinəsi qurğuşunla ovulanda,

Xalq taxtından salanda istibdadı,

De görüm formullar pozuldumu?,

Ya pozulmadı?!

İndi elə bir zamandır ki,

Sədlər dayana bilmir

Ümmanların dalğasına.

Ağalar özləri səs verir

Müstəmləkə dünyasının dağılmasına.

Azad olur

Ağlar, qaralar.

Fəqət bizim Azərbaycanda

Orta əsrin bidətlər var.

Düşünürsən,

Fikirlər qızarmış dəmir tək

Beynini yandırır,

Əlini yandırır,

Dilinə alırsan

Nəfəsin od tutur,

Dilini yandırır...

İyirminci əsr ayaq tutduğu gündən

Üç dəfə şahla üz-üzə duran,

Üç dəfə hökumət quran,

Öldürən, ölən,

Döyüşdə üzü dönməyən,

Azadlıq üçün torpağa düşən,

Fəqət ayaqlarda sürünməyən

Bir xalqın

Haqqını qəsb etmiş ağalar.

Nə ana dilində məktəbi var.

Nə də əlifbası.

Budur Tehranın qisası...

"Milləti-qəyyur..." deyə

Kürəyinə əl vurub

Dilini kəsirlər bir millətin.

Görək kim qanıyla bahasını verəcək

Bu cinayətin!

Şərq xitabət kürsüsünə qalxdığı,

Qaralar ağların hakimiyyətini yıxdığı

Bir zamanda

Ana dili qadağan olmuş Azərbaycanda.

Bir həddinə baxın zülmün...

Səfəvilərin qanun yazdığı dilə

Kilid vurmuş cəlladın birisi.

Baxırsan,

Nə dili söz tutur,

Nə də

Beş qara pula dəyər

Dərisi...

İndi dilimiz "məhəlli"

Nəğməmiz "məhəlli",

Özümüz "məhəlli" olmuşuq.

Nizamisi dünyaya sığmayan

Bir xalq,

Bir məhəlləyə dolmuşuq!

...Filosof dostum!

İndi elə oğul istəyir vətən

Düşmənlərin başına

Alov töksün dilindən.

Qalxıb Savalan dağına

Bir millətin dərdini

Bütün Şərqə bağırsın.

Qoy qoca Şərq eşitsin

Dili bağlı,

Qolu bağlı,

Sinəsi çarpaz dağlıların

Səsini...

Qoy bilsin

Azərin taleyilə oynayan ağalar;

Kül sovuşmamış!

Köz sönməmiş!

Odla oynayanın

Ya əli,

Ya da saqqalı yanar...

İndi elə oğul istəyir vətən

O, Səttərxan ürəkli,

Xiyabani nəfəsli,

Möcüz niyyətli olsun.

Qılıncının odundan,

Sözünün qüdrətindən,

Şeirinin siqlətindən

Düşmən el-el qovulsun!

Ey filosof dostum!

İndi elə oğul istəyir vətən

Füzulinin "nəzmi-nazik"

Yazdığı dildə

Yadlara meydan oxuya bilsin.

Xətai qılıncıyla

Neçə top zəncirini qıra bilsin

On nəfərlə

Min nəfərə qarşı

Dura bilsin...

...İndi zamandır.

Elə oğul istəyir vətən

Dişilə zənciri qıra bilsin,

Süngü qabağında

Sinəsilə dura bilsin.

Ağır tankları əritsin nəfəsi.

Top gülləsindən uzaq getsin

Haqq deyən səsi...

Bir əli İsfahanda olsun,

Biri Mahabadda.

Neçə görkəmdə,

Neçə adda

Milləti toplaya bilsin

Bir bayraq altına.

Qoy İran yenidən qalxsın

İnqilab altına.

Bir yumruq kimi birləşsin

Sözün,

Qılıncın,

Şeirin qüdrəti.

Azadlıq təşnəsi milləti

Apara bilsin ardınca...

Razısan deyəsən!

Düşünəndə bir az,

Axı başqa yolu yoxdur

Bəşəriyyətin!

Nə qədər gücsüz olsa da

Səsini boğub,

Radikalını almaq olmaz

Bir millətin!

Mədinə GÜLGİN

Azərbaycan

Qızıl günəş göy üzündə güləndə,

Nəğməsini, quşlar bağ-bağ böləndə,

Mən göz açıb bu dünyaya gələndə

Bəxt ulduzum burda yanan olubdur,